Satranç Notasyonu
Satranç notasyonu kulağa karmaşık gelebilir ama cebirsel notasyon da öyle! Bu terimlerin anlamı nedir? Hadi beraber bulalım!
Satranç notasyonu hakkında bilmeniz gerekenler:
Satranç Notasyonu Nedir?
Satranç notasyonu, bir satranç oyununun hamlelerini kaydetme veya yazma eylemidir. Yıllar geçtikçe hamleleri kaydetmek için çeşitli yöntemler ve yollar kullanıldı, ancak satranç notasyonu için mevcut olan standart cebirsel notasyon dışında hepsi ortadan kalktı.
Masabaşı turnuvaların çoğunda bir oyunun hamlelerinin fiziksel olarak oyuncular tarafından yazılması gerekir, ancak Chess.com'da hamleler sizin için kaydedilir! Chess.com'da bir oyun oynarken, sizin ve rakibinizin oyundaki hamleleri canlı olarak görüntülenir.
Oyunlarınızın sizin için kaydedildiğini bilmek güzel bir duygu ama yine de satranç notasyonunu - cebirsel notasyonu - nasıl okuyacağınızı bilmelisiniz!
Cebirsel Notasyon Nasıl Okunur?
Cebirsel notasyon süslü bir terim gibi görünse de göründüğünden çok daha basittir. Temel olarak cebirsel notasyon size hamle sayısını, oynanan taşın adını ve ardından taşın hareket ettiği kareyi gösterir. Her taşın bir kısaltması vardır (aşağıda ele alacağız), satranç tahtasındaki her karenin ise kendi adı vardır. Kare adları hakkında daha fazla bilgi edinmek için lütfen bu makaleye bakın.
Bir taştan bahsedilirken kısaltma her zaman büyük harfle yazılır. Şah "Ş" harfiyle, vezir "V" harfiyle, kale "K" harfiyle ve fil "F" harfiyle kısaltılır. At, Türkçe'de "A" harfi ile gösterilse de, İngilizce notasyonda "K" harfi şah tarafından kullanıldığı için "N" harfiyle gösterilir. Piyon, kısaltması olmayan tek taştır. Bir piyon hareket ettirilirse yalnızca piyonun hareket ettiği karenin adını görürsünüz.
En basit örnekle başlayalım. Beyaz taşlarla oynadığınızı ve oyundaki ilk hamlenizi, şahınızın piyonunu iki kare yukarı hareket ettirerek yaptığınızı hayal edin. Bu hamle nasıl not edilir?
Bu ilk hamle olduğundan cebirsel notasyon "1" ile başlamamızı gerektirir. Daha sonra piyonun hareket ettiği kareyi buluruz. Bu durumda kare e4'tür. Yani bu hamle 1.e4 olarak okunur veya kaydedilir - bu kadar kolay! Bu örnekten devam edersek ikinci hamle için atımızı f3 karesine yerleştirdiğimizi varsayalım. Bu hamle nasıl not edilir?
Bu oyunun ikinci hamlesi olduğu için "2" ile başlıyoruz. Taşınan parça at olduğu için "A" kısaltmasını kullanıyoruz ve taşınan kare f3 olduğundan ihtiyacımız olan tüm bilgilere sahibiz! Bu hamle "2.Af3" olarak okunacak veya not edilecektir.
Cebirsel Notasyon İçin Özel Durumlar
Satrançtaki bazı hamleler yukarıda açıklanan normal yöntem kullanılarak cebirsel notasyonla yazılamaz. Taş alma, rok yapma, şah çekme, mat etme ve oyun sonucunun hepsinin özel sembolleri vardır. Herhangi bir taş alındığında, taş ile alışın gerçekleştiği kare arasına küçük harfli bir "x" yerleştirilir. Aşağıdaki pozisyonda, Beyaz'ın fili c6'daki atı ele geçirdi. Bu hamle "Fxc6" olarak gösterilir.
Bir piyon bir taşı aldığında, piyonun bulunduğu karenin adını (küçük harfle), ardından küçük harfle "x" ve ardından piyonun hareket ettiği karenin adını yazarsınız. Yukarıdaki pozisyondan devam edersek, Siyah'ın b7'deki piyon veya d7'deki piyonla c6'daki fili yeniden alabileceğini görebilirsiniz. Siyah b piyonuyla yeniden alırsa bu "bxc6" olarak okunur, eğer Siyah d piyonuyla yeniden alırsa bu "dxc6" olur. Aşağıda dxc6'dan sonraki konumu görebilirsiniz:
Şah kanadında rok yapmak "0-0", vezir kanadında rok yapmak ise "0-0-0" olarak kaydedilir. Sıfır sayısı kalenin kaç kare hareket ettiğini gösterir.
Şahın saldırıya uğraması veya tehdit edilmesi, hamlenin sonunda "+" ile gösterilen şah çekme sembolü olarak bilinir. Aşağıdaki pozisyonda Beyaz az önce Fb5+ oynadı:
Bir oyun bittikten sonra sonucun da özel bir gösterimi olur. Beyaz kazanırsa "1-0" olarak not edilir. Siyah kazanırsa "0-1", beraberlik ise "1/2-1/2" olarak gösterilir.
Son olarak cebirsel notasyon için birkaç özel durum: Bazı konumlarda, aynı taştan iki tanesi (iki at gibi) aynı kareye hareket ettirilebilir. Bu durumda yine taşın kısaltmasını yazarsınız ancak kareyi yazmadan önce taşın bulunduğu kareyi de eklersiniz.
Aşağıdaki pozisyonda her iki beyaz at da d2 karesine gidebilir. Eğer f3'teki at d2'ye hareket ederse, bu hamle "Afd2" olarak gösterilirken, b1'deki at d2'ye hareket ederse "Abd2" olarak gösterilir.
Son olarak, çok nadir durumlarda, aynı türden iki taş aynı kareye hareket edebilir VE zaten aynı dikeyde bulunurlar. Bu durumda yine parçanın kısaltmasıyla başlarsınız ve ardından parçanın hareket ettiği kareye dikkat etmeden önce sırasını eklersiniz.
Aşağıdaki pozisyonda, her iki beyaz at da f hattındadır ve d2'ye hareket edebilir. Eğer f3'teki at d2'ye hareket ederse, açıklama "A3d2" olur, eğer f1'deki at d2'ye hareket ederse, açıklama "A1d2" olur.
Sonuç
Artık satranç notasyonunun ne olduğunu, cebirsel notasyonun ne olduğunu ve cebirsel notasyonu kullanarak hamlelerin nasıl okunacağını veya kaydedileceğini biliyorsunuz! Kendi oyunlarınızdaki hareketleri gözden geçirerek, en sevdiğiniz oyuncuların oyunlarını inceleyerek veya en sevdiğiniz oyunlardan birini bir arkadaşınıza göstererek bu yeni bilginin tadını çıkarın!
