Wilhelm Steinitz

Wilhelm Steinitz, ilk resmî Dünya Şampiyonu ve Avusturyalı ustadır. 1886-1894 arasında bu unvanı taşımış olup, öncesinde de uzun yıllar satranç dünyasına hükmetmiştir. 30 yıldan uzun süre (1862-1894) arasında maçlarda yenilmemiştir. 1859-61 arasında Viyana Şehir Şampiyonasındaki saldırgan oyunları kendisine "Avusturyalı Morphy" lakabının yakıştırılmasına neden olmuştur. 1873-82 arasında Steinitz üst üste 25 oyunluk bir galibiyet serisi yakalamıştır. Erken 1870'lerde yeni bir oyun stilini geliştirdiği için konumsal satrancın babası olarak anılmaktadır.

• Stili
• Erken Hayatından Profesyonel Satranca
• Yükselişi
• Dünyanın En İyi Oyuncusu
• İlk Resmî Dünya Şampiyonu
• Dünya Şampiyonası Sonrası Hayatı
• Mirası

Stili

Steinitz, 1850'lerde satranç arenasına girdiğinde, agresif oyun dönemin modasıydı. Kendisi de başlangıçta gambitler ve fedalarla dolu bu modaya uygun satranç oynadıysa da sonradan satrancın oynanış şeklini yeni konumsal satrancı ortaya koyarak tamamen değiştirdi. Yeni konumsal fikirlerini ateşli şekilde savundu ve nihayetinde bu ilkeler pek çok usta tarafından kabul gördü. Bu yeni konumsal stiliyle modern satrancın temellerini attı.

1873'te zaten dünyanın bir numaralı oyuncusuyken Steinitz yeni teorilerini tahtada kanıtlamaya başladı. Oyunlarında bugün hâlâ tanınan konumsal satranç ilkelerini gösterdi: İyi bir piyon yapısının önemi, alan, fil çifti, atlar için ileri karakol oluşturma ve bunlardan faydalanma ve ufak üstünlüklerin biriktirilmesi gibi. Steinitz'in konumsal fikirlerinin erken örneklerinden birisi olan aşağıdaki oyunda, kendisi  Anderssen'in vezir kanadı piyonlarını bozuyor, ufak üstünlüklerin biriktiriyor ve alan üstünlüğünü kullanarak manevra kabiliyetiyle rakibine üstünlük sağladıktan sonra en sonunda konumsal üstünlüğünü taş üstünlüğüne çeviriyor:

Erken Hayatından Profesyonel Satranca

Steinitz, satrancı 12 yaşında öğrendi; ama oyun 20'li yaşlarına kadar hayatında büyük yer teşkil etmedi. 1859'da Steinitz, Viyana Şehir Şampiyonasında 3. oldu. 1861'de aynı turnuvayı 30/31'lik skoruyla birinci bitirdi. Aşağıda Steinitz'in bu dönemden parlak bir hücum partisi var - Fedalar havada uçuştuktan sonra oyunda oluşan taktikler nihayeti Steinitz'in vezir ve atlarının şahlanışıyla sona eriyor:

1861 Viyana Turnuvasındaki bu hükmedici performansından sonra Steinitz'den Londra 1862 Turnuvasında Londra'yı temsil etmesi istendi. Bu ilk uluslararası turnuvasında altıncı oldu ve turnuvadan hemen sonra Dubois'yi (Londra'daki turnuvayı 5. bitirmişti) bir maça davet etti. Steinitz, Dubois'yi 5,5-3,5 yenerek ikili maçlardaki 30 yıllık galibiyet serisini başlattı. Bu ilk zaferinden sonra profesyonel satranççı olmaya karar verdi ve Londra'ya taşındı.

Yükselişi

Steinitz, 1862-1863'te maç başarısını üst düzey İngiliz usta Blackburne'ü yenerek sürdürdü. 1862'te ayrıca maçlarda İngiliz ustalar Deacon ve Mongredien'i de yendi. 18642te Steinitz bir başka İngiliz usta Valentine Green'i yendi. Bu maç zaferleri Steinitz'in dünyanın en iyi oyuncularından birisi olarak kabul görmesini sağladı.

1866'da, Steinitz Adolf Anderssen ile bir maç yaptı. Anderssen, o dönem dünyanın en iyi oyuncusu kabul ediliyordu ve prestijli 1851 ile 1862 Londra Turnuvalarını kazanmıştı. Anderssen'den daha kuvvetli kabul edilen tek satranççı Morphy idi, o da 1866 itibariyle satrançtan emekli olmuştu. Steinitz maçta kesinlikle favori gösterilmiyordu; ancak Anderssen'İ 8-6'lık skorla yenmesi kesinlkle sürpriz kabul edildi.  

Steinitz, bu maçı kazandıktan sonra dünyanın en iyi oyuncusu olarak gösterilmeye başlandı. Anderssen maçında oynanan aşağıdaki oyunda, Stenitiz modern Şah-Hint Savunmasına benzer bir hücum uyguluyor (bu açılış 1953 Zürih Uluslararası Turnuvasıyla birlikte moderleştirilip yaygın hale getirilmeden neredeyse 90 yıl önce):

Dünyanın En İyi Oyuncusu

Steinitz, 1866'da Bird'ü bir maçta yendi. 1872'ye kadar bir başka ciddi maç yapmadı. O zaman da 1871'de Anderssen'e karşı ikna edici bir maç zaferi elde eden ve 14 yıl sonra da Steinitz'in ilk resmî dünya satranç şampiyonluğu maçında rakibi olacak Johannes Zukertort ile maç yapacaktı. Steinitz, Zukertort'u 1872'deki maçta 9-3 (7 galibiyet, 4 yenilgi, 1 beraberlik) kazandı.  Bu maçta Steinitz son kez "eski" agresif taktikler ve romantik fedalarla dolu stilini kullandı.

1873'te Steinitz, Viyana Turnuvasında oynadı ve bu turnuvada konumsal fikirlerini de gösterdi. Blackburne ile birlikte; Anderssen, Rosenthal, Paulsen ve Bird'ün önünde birinciliği paylaştı. Blackburne'ü play-off'larda yenerek birinciliği elde etti. Steinitz, bu turnuvada üst üste 14 oyun kazandı ki bu da 25 oyunluk galibiyet serisinin (ki bu da tarihi bir başarı) başladığı an olmuştur. Bu galibiyet serisi 1873 Viyana Turnuvasından 1882 Viyana Turnuvasının ilk iki turuna kadar sürecekti.

1873'teki Viyana Turnuvasından sonra, Steinitz 1882'ye kadar turnuva satrancından çekildi. Blackburne'ü 1876'da oynadıkları maçta 7-0 yendi; ama bunun yanında satrancı oynamaktan çok satranç hakkında yazmaya yöneldi. Londra'nın o dönemki önde gelen spor dergilerinden birisinin satranç gazetecisi oldu. Bu dergi için yazarken diğer taraftan Zukertort başta olmak üzere pek çok farklı isimle yazılı olarak satranç hakkında tartışmalar yaptı (Zukertort kendi bastığı satranç dergisinde yazıyordu).

Steinitz'in 1882'de Viyana Turnuvasına dönüşü başarılıydı - Burada Winawer ile birinciliği paylaşırken, Mason, Zukertort, Blackburne, Paulsen, Chigorin ve diğerlerinin önünde yer aldı. 1882 sonlarında Birleşik Devletler'e seyahat etti ve burada iki farklı maçta Sellman'ı yendi ve  Kübra Şampiyonu Golmayo'yu 1882'te yendi.

Steinitz, Londra'ya 1883 Turnuvası için döndü ve burada Zukertort'un ardından ikinci oldu. Uluslararası turnuvalardan uzun süre uzak kalmış olması ve Zukertort'un Londra 1883 Turnuvasını kazanmış olması, Zukertort'un artık dünyanın en kuvvetli satranççısı olduğu algısının oluşmasına neden oldu. Steinitz, 1883'teki Londra Turnuvasından sonra Birleşik Devletler'e taşındı (burada hayatının geri kalanını geçirecekti); ama Zukertort ve diğerleriyle dergiler ve gazeteler üzerinden yaptığı tartışmalar sürdü. Uzun müzakereler sonunda Steinitz ve Zukertort, bir maçın şartları üzerine anlaştılar. 

İlk Resmî Dünya Şampiyonu

1886 Steinitz - Zukertort maçı ilk resmî dünya şampiyonunu belirleyecekti. Maçın formatı da ilk on galibiyet alanın galip ilan edileceği şeklinde belirlendi. Steinitz, maça berbat başladı ve ilk beş oyun sonrasında Zukertort 4-1 öndeydi. Daha sonra maç tamamen tersine döndü ve Steinitz müthiş bir geri dönüşe imza attı. Son skor Steinitz lehine 12,5-7,5 idi (10 galibiyet, 5 kayıp, 5 berabere). Bu maçın sonuçları kimin dönemin en iyi oyuncusu olduğu tartışmalarını rafa kaldırdı ve Steinitz ilk resmî dünya şampiyonu olarak taçlandı.

1889'da, Steinitz, tanınmış üst düzey oyuncu ve Rus üstad Chigorin ile oynayacaktı. Maç, Havana Satranç kulübünün sponsorluğunda düzenlendi ve Steinitz yine kazandı. Maç 10,5-6,5 (10 galibiyet, 6 beraberlik, 1 berabere) bitti ve Steinitz'in maçlardaki yenilmezliği 27 yıla uzadı. Maçtan, Steinitz'in estetik olarak haz verecek hücumla taçlandırdığı; ama hem konumsal hem de taktik temalardan faydalandığı örnek bir oyun aşağıdadır:

1890, Steinitz, unvan için Isidor Gunsberg ile karşılaşacaktı. Gunsberg, 1889 New York Turnuvasında 3. olarak (Chigorin ve Weiss birinciliği paylaşmışlardı) Steinitz ile oynama hakkını elde etti. Steinitz Gunsberg'i 10,5-8,5 yendi (6 galibiyet, 4 yenilgi, 9 berabere). 1892'de Steinitz, Chigorin ile bir rövanş maçı yapacaktı. Bu kez skor daha yakındı; ama sonuç değişmedi: Steinitz, Chigorin'i 12,5-10,5 yendi (10 galibiyet, 8 kayıp, 5 beraberlik).

Steinitz'i gezegende kimse yenemeyecek gibi görünüyordu ve maçlardaki yenilmezlik serisi 30 yılı aştı ki bu inanılmaz bir başarıydı! Ancak 1894'te yeni ortaya çıkmış maç tecrübesi görece az olan bir isim, Emanuel Lasker, Steinitz'e meydan okudu. Lasker'in o dönemde birkaç turnuva başarısı vardı; ama Chigorin veya Tarrasch (o dönemin dünyada 2. ve 3. sırada geldiği düşünülen oyuncularıydı) ile bir maçta karşılaşmamıştı. Tarrasch'ın erken 1890'larda hem Lasker hem de Steinitz'ten gelen maç tekliflerini reddettiği göz önünde bulundurulmalıdır.

Satranç dünyası Lasker'in Steinitz'e karşı pek şanslı olmayacağını düşünüyordu ve Steinitz kazanacağından hiç şüphe taşımadığını açıkladı. Ne var ki Lasker o dönemde mucize gibi görünen bir performans gösterdi ve Steinitz'i 1894 Dünya Satranç Şampiyonluğu Maçında 12-6 gibi ikna edici bir skorla kazandı (10 galibiyet, 5 kayıp, 4 beraberlik). Bu Steinitz'in ilk yenilgisi olmakla kalmayıp 32 yıllık maçlardaki yenilmezlik serisini bitirdi ve aynı zamanda dünya şampiyonluğu unvanını kaybetmesine neden oldu.

Dünya Şampiyonası Sonrası Hayatı

Steinitz, Lasker'e kaybettikten sonra oynamaya devam etti. 1894'te New York Turnuvasında ve 1895 Hastings Turnuvasında en iyi oyun ödüllerini kazandı (bu meşhur oyunu aşağıda bulabilirsiniz, "En İyi Oyunlar" bölümüne bakınız. 1895'te St.Petersburg'da Lasker'in ardından ikinci olurken, turnuvayı Chigorin ve Pillsbury'nin önünde bitirdi.

Geç 1896'dan erken 1897'ye kadar Steinitz Lasker ile Dünya Şampiyonluğu için bir rövanş maçı yaptı. Lasker, ilk maçtan daha da ikna edici bir skorla 12,5-4,5 kazandı (10 galibiyet, 2 yenilgi, 5 berabere). Lasker ile maçından sonra iki turnuvada daha oynadı; ancak sonuçları hissedilir şekilde geriye gitti. Steinitz, 1900 yılında 64 yaşında (satranç tahtasının kare sayısıyla aynı yaşta) hayatını kaybetti.

Mirası

Steinitz'in mirası büyüktür. 32 yıllık maç yenilmezliği serisi çok etkileyicidir. Bu başarısını günümüzde herhangi bir sonuçla kıyaslamak zor; çünkü maçlar günümüzde turnuvalara göre çok daha seyrektir. Steinitz'in 1873-1882 arasındaki 25 oyunluk tarihi galibiyet serisi de bir başka akıllara durgunluk verici bir başarıdır.

Çoğu insan bu serinin Bobby Fischer'in 1970-71 yıllarındaki seriyle kıyaslanmasının imkânsız olduğunu söyler; çünkü Fischer'in serisi aralıksızdı ve kesinlikle dünyanın en iyilerine karşıydı. Ne olursa olsun Steinitz'in galibiyet serisi etkileyiciden de öteydi.

Steinitz ayrıca meşhur bir yazar ve yayıncıydı. Zukertort ve diğerleriyle tartışma ve iddiaları tarihidir. Steinitz'in açılış teorisine olan katkıları bugün hâlâ geçerli ve yaygındır. Hayatı ve oyunları kitapları, videolar ve yazılarda yer almaktadır. Steinitz'in satranca en büyük katkısı konumsal ve stratejik oyunun gelişmesinde gelmiştir.

Belki de Steinitz'i en iyi özetleyen, üçüncü dünya şampiyonu Capablanca olmuştur: "Genel satranç stratejisinin temel ilkelerini ortaya koyan ilk isim Steinitz'ti. Satrancın gerçeğini arayan ve araştıran, zamanındakilerin anlayamadığı ilkeler ortaya koyan bir öncüydü." Masa başındaki inanılmaz başarıları, konumsal satrançla ilgili orijinal ve sarsıcı fikirleri ve ilk resmî dünya şampiyonu olması nedeniyle Steinitz müthiş bir satranç efsanesi olarak halen anılmaktadır.