GM Teimour Radjabov

Teimur Radjabov, Azerbaycan Bakü'de -eski dünya şampiyonu Garry Kasparov ile aynı şehirde- 12 Mart 1987'de dünyaya geldi. Radjabov'un gelecek vaat eden yaş grupları kariyeri gençliğinde FIDE Dünya Şampiyonasındaki ve 2010'da yeniden birleştirilmiş dünya şampiyonasındaki başarılarıyla taçlandı.

Radjabov’un kariyeri daha sonra bir duraklama dönemine girdi ve Kasım 2016'da reytingi 2700'ün altına kadar düştü; ama birkaç yıl sonra yaptığı güçlü geri dönüş 2019 FIDE Dünya Kupasını kazanmasını sağladı. Son dönemde dünya sıralamasında yeniden ilk 10'a girdi.

Vatandaşı bir diğer Azeri GM Shakhriyar Mamedyarov ve diğerleriyle birlikte Radjabov ülkesini 2013 ve 2017 Avrupa Takımlar Şampionasında şampiyon yapıp altın madalyaya götürürken bu ikili halen ülkenin en üst düzey oyuncuları arasında dünya şampiyonu olma olasılığı en yüksek oyuncular arasında yer almaktadırlar.

• Yaş Grupları ve Gençler Kariyeri
• Dikkate Değer Turnuvaları
• Dünya Şampiyonluğu Döngüleri
• Olimpiyatlar ve Takım Şampiyonaları
• Bugünü ve Geleceği

Yaş Grupları ve Gençler Kariyeri

Radjabov, 3 yaşında satranç oynamaya başladı ve 1990'ların sonunda Avrupa ve Dünya Yaş Grupları Şampiyonalarına düzenli olarak katılıyordu. Geleceğin Hintli büyükustası Pentala Harikrishna'nın kazandığı 1996 Dünya Yaş Grupları Şampiyonasında oynadı.

Radjabov, Avrupa yaş grupları turnuvalarına hükmetti. 1996 ve 1996'de 10 Yaş Altı, 1998'de ise 12 Yaş Altı Avrupa Şampiyonu oldu. 1999'da 12 yaşındayken, 14 ve 16 yerine 18 yaş altı kategorisinde oynadı. Bundan hiç etkilenmedi ve kendisinden yaşça çok daha büyük oyunculara karşı oynayarak bu kategoriyi de kazandı.

Her ne kadar Dünya Yaş Grupları Şampiyonasını kazanmamış olsa da şimdiden Uluslararası Usta unvanına ulaşmıştı. Artık kendi yaş grubundaki çocukların hiçbirine kanıtlayacak bir şeyi kalmamıştı ve 2000'de 18-20 yaş kategorisindeki oyuncuların katılabildiği Dünya Gençler Şampiyonasında oynadı. 2001 yılı itibariyle, Büyükusta normlarını tamamlamış, Wijk aan Zee'deki Corus Turnuvasının B kategorisinde oynuyordu. Burada +6 -2 =3 skoruyla ikinci oldu.

Dikkate Değer Turnuvaları

Radjabov, çift tur döner turnuva olarak oynanan Linares 2003'ün yedi oyuncusundan birisiydi ve +1 -4 =7 skoruyla sonuncu oldu. Ne var ki, turnuvadaki tek galibiyeti henüz kariyerinin başlarındaki genç yıldızın belki de en ünlü oyunudur, hemşehrisi Garry Kasparov'u 39 hamlede devirdi. Bu oyun Kasparov'un hayretler içinde kalmasına rağmen turnuvanın en iyi oyunu seçildi. Özellikle de 21…Agxe5 hamlesiyle Radjabov'un direnci bu ödülü almasına gerekçe olarak gösterildi. Kasparov, oyunda basit bir taktik hata yaptığı için oyunun hiçbir özelliği olmadığını düşünüyordu. Yine de bu oyun Radjabov için önemli bir galibiyetti.

Radjabov, ayrıca geleceğin dünya şampiyonu Viswanathan Anand'a 20023'te Dortmund Sparkassen Turnuvasında kazandı. Radjabov bu turnuvayı +2 -2 =6 skoruyla altı oyuncu arasında dördüncü tamamladı. Radjabov, 22. hamlede vezir feda etti ve taş dengesi bozuk kaldı; ama kısa süre sonra görece eşitlendi. Radjabov'un iki merkez geçer piyonu sonucu belirledi.

Radjabov, 2005 yılında oynanan 13.Dos Hermanas Turnuvasını +2 -0 =7 skoruyla kazandı. Turnuvada Harikrishna, Alexey Dreev ve geleceğin dünya şampiyonluğu finalisti Sergey Karjakin de bulunuyordu ( o zaman 15 yaşındaydı). Aynı yılın Ekim ayında Radjabov kariyerinde ilk kez 2700 barajını geçti.

Radjabov’un en etkileyici turnuva performansı 2007 Wijk aan Zee olabilir, burada birinciliği Levon Aronian ve Veselin Topalov ile paylaştı. Radjabov, tek tur döner sistem formatında oynanan bu turnuvada 13 oyunun beşini kazanırken yalnızca sekizinci turda Aronian'a kaybetti ve bu sonuç tek başına birinci olmasının önüne geçti. Yine de, bu turnuvada Anand, Vladimir Kramnik, Peter Svidler ve o zaman 17 yaşında olan Magnus Carlsen'in oynadığını göz önünde bulundurulunca, Radjabov’un +5 -1 =7 skoruyla birinciliği paylaşmasının etkileyici bir performans olduğu anlaşılacaktır.

Radjabov, ayrıca 2017 FIDE Grand Prix'nin Cenevre ayağını kazandı. Ne var ki, turnuva serisini toplamda üçüncü bitirerek az farkla Adaylar Turnuvasına katılma hakkını kaçırdı.

Ocak 2021 başında Radjabov Airthings Ustalar turnuvasını (ve 60,000$ para ödülünü) kazandı, bunu finalde GM Levon Aronian'ı yenerek başardı. Bu turnuva Champions Chess Tour turnuva  serisinin bir parçasıydı.

Dünya Şampiyonluğu Döngüleri

Radjabov’un dünya satranç şampiyonluğu unvanı için ilk kez oynama fırsatını elin geçirmesi 2001'de 128 katılımcının yer aldığı FIDE'nin nakavt turnuvası oldu. 86. sırada başladığı turnuvada ilk tur Estonyalı (şu an Amerikalı) GM Jaan Ehlvest'e, 3½-2½ kaybetti. Turnuvanın nihai galibi Ukraynalı Ruslan Ponomariov.

2003 itibariyle Radjabov artık 18. sırada başlıyordu aynı turnuvaya ve bu gelişimine uygun olarak çok daha iyi bir turnuva geçirdi. Önce Polonyalı GM Mateusz Bartel'i 2-0 ile süpürdükten sonra Danimarkalı GM Peter Heine Nielsen 4-3, Fransız GM Etienne Bacrot'yu 2 ½ - 1 ½ ve son olarak çeyrek finale ulaşmadan önce Rus GM Pavel Smirnov'u 3 ½ - 2 ½ skorlarıyla geçti. Burada o zaman Kübalı (şu an ABD'li) GM Leinier Dominguez ile 3 ½ - 3 ½ eşit geçen mücadelede Armageddon eşitlik bozmasında Siyah taşlarla yenerek yarı finale kaldı. Radjabov'un serisi turnuvanın en yüksek üçüncü reytinglisi Michael Adams'a kaybettiği yarı final maçıyla sona erdi. Maçın ilk oyununu kaybetti ve sonraki üç oyun da berabere oldu. Adams da finalde Özbek GM Rustam Kasimdzhanov'a kaybedecekti.

Aşağıda yer alan Adams'a kaybı Rajdabov'un 2004 FIDE Dünya Şampiyonası finaline erişmesini engelledi.

Neyse ki nakavt formatı bir daha hiç kullanılmadı. Ne var ki, daha standart ama ufak katılımcı bulunan 2005 formatında Radjabov oynamadı.

2007'de dünya şampiyonluklarının birleştirilmesinden bu yana Radjabov iki defa Adaylar Turnuvasında oynadı. 2011'de FIDE Grand Prix'yi kazanarak bu hakkı elde etti, daha sonra da 2012'de organizatörün kontenjanıydı. 2011 turnuvasında nakavt maçları oynandı, 2002 ve 2004 Dünya Şampiyonaları gibi. Radjabov çeyrek final yani ilk turda Kramnik'e tiebreak'ler sonunda elendi.

2013 turnuvası da mevcut formatla yani çift tur döner turnuva olarak oynandı. Radjabov'un skoru sadece +1 -7 =6'ydı.

2019-2020 döngüsünde kariyerinin en iyi sonuçlarından birisini alarak 2019 FIDE Dünya Kupasını kazandı. Radjabov finalde GM Ding Liren'i yenerek hem 110,000$'lık birincilik ödülünü kazandı hem de 2020 Adaylar Turnuvasına katılma hakkını elde etti.

Mart 2020'de başlamasından kısa bir süre önce Radjabov Adaylar Turnuvasından, koronavirüs pandemisi sebebiyle yaşadığı endişeleri gerekçe göstererek çekildi ve FIDE'den turnuvanın ertelenmesi talebi de reddedildi.

Olimpiyatlar ve Takım Şampiyonaları

Radjabov 2007, 2009 ve 2011 Avrupa Takımlar Şampiyonasında Azerbaycan'ın birinci masasında oynayıp sırasıyla 2007'de 3., 2009'da 1. ve 2011'de 2. olan kadrolarda yer aldı. Ne var ki, 2013'te Mamedyarov'un artan reytingiyle birinci masaya geçmesi neticesinde ikinci masada oynadı. Azerbaycan hem 2013 hem de 2017'de altın madalya aldı. Radjabov, Avrupa Takımlar Şampiyonasının en başarılı ülkelerinden birisinin kadrosunda yıllardır anahtar bir rol üstleniyor.

Azerbaycan takımı küresel ölçekte her çift yılda oynanan Satranç Olimpiyatlarında daha talihsizdi, hiç ilk üçe giremedi. Bakü'de 2016'da oynanan 42. Satranç Olimpiyatında bile Azerbaycan bu makus talihini kıramayarak ilk 10'a bile giremezken, diğer taraftan ABD takımı 1976'dan beri ilk altın madalyasını Fabiano Caruana, Hikaru Nakamura ve Wesley So'dan oluşan kadrosuyla aldı. Radjabov, birinci masada +3 -2 =5 skoruyla oynadı ve kaybettiği oyunlardan birisi Kramnik'e karşıydı.

Bugünü ve Geleceği

Radjabov, Mart 2021 itibariyle FIDE dünya sıralamasında 2765 reytingiyle 10. sıradaydı. 2020 turnuvasından koronavirüs nedeniyle yaşadığı endişeler neticesinde çekilmesi, ki satranç dünyasında bu davranışı epey sempati topladı, nedeniyle FIDE tarafından 2022 Adaylar Turnuvasına davet edildi.