GM Alireza Firouzja

Alireza Firouzja, İran doğumlu Fransa'da yaşamını sürdüren bir büyükustadır. İki defa İran şampiyonu oldu ve halihazırdaki Avrupa Fischer Düzensiz (Random) Satranç Şampiyonudur. 

2019'un sonları ve 2020'nin başlarında Firouzja satranç dünyasını Dünya Hızlı Satranç Şampiyonasında, Dünya Şampiyonu Magnus Carlsen'in bir puan gerisinde ikinci bitirip 2020 Tata Çelik Turnuvasına 5/7 puanla başlayarak hareketlendirdi.

Firouzja'nın hızlı çıkışı 2021'de devam etti. Önce Riga Grand Swiss Turnuvasını 8/9 puanla kazanıp daha sonra da Avrupa Takımlar Şampiyonası'nda elde edilen takım zaferiyle bir anda 2804 elosuyla dünya sıralamasında 2.'liğe yükseldi. Grand Swiss zaferi onu 18 yaşında 2022 Adaylar Turnuvasının katılımcılarından birisi yaptı, bu sonuçlar hem tarihteki en genç Aday hem de 2800 reyting barajını aşmayı başaran en genç oyuncu oldu.

• İran Şampiyonu
• Büyükusta
• Dünya Sahnesi
• Dünyanın En Genç 2700 Oyuncusu
• Federasyon Değişikliği ve 2019 Hızlı Satranç&Yıldırım Şampiyonalarıa
• 2020 ve Ötesi

İran Şampiyonu

Firouzja, sekiz yaşında satranç oynamayı öğrendi ve birkaç yıl içinde bir satranç dehası olduğu ortaya çıktı. 2015'te Asya Yaş Grupları Şampiyonasında 12 yaş altı grubunda altın madalya aldı. 2016'da Firouzja 12 yaşında en genç İran Şampiyonu  oldu ve aynı zamanda Uluslararası Usta unvanını da almaya hak kazandı.

Aşağıdaki oyunda, 12 yaşındaki Firouzja güçlü ve tecrübeli GM Pavel Tregubov'ı (eski Avrupa Şampiyonu) sakin bir şekilde sürklase ediyor. Sakin bir açılıştan sonra Firouzja 17.Kc5 ile konumsal bir üstünlük elde ediyor ve daha sonra konumsal üstünlüğünü ufak bir  kombinezonla taş üstünlüğüne dönüştürdü. Firouzja, fantastik bir teknik gösterdi ve 37.hamlede ikinci piyonunu kazanarak galibiyete ulaştı - 12 yaşında bile son derece zor görünen şeyleri kolaymış gibi gösterebiliyordu!

Büyükusta

Firouzja, Şubat 2018'de Aeroflot Açık'ta son GM normunu aldı ve 15 yaşında büyükusta oldu. 43. Satranç Olimpiyatında İran'ın dördüncü masasında oynadı ve 8/11 puan aldı. Firouzja aynı zamanda Dünya 16 Yaş Altı Satranç Olimpiyatında 8/9 ile altın madalya aldı ve 2736 performansla oynadı. 

2018 Satranç Olimpiyatında bir oyuna bakacak olursak Firouzja yıkıcı bir saldırı yapıyor. 21.Kxh7+! ile müthiş bir taktik olanak bulan Firouzja, siyah şaha saklanacak hiçbir yer bırakmıyor. Son derece zor hücumları çok kolaymış gibi gösterme becerisi de var!

Dünya Sahnesi

Firouzja, 2018 yılı sonunda Dünya Hızlı Satranç Şampiyonasına 206 katılımcı arasına 169. en yüksek reytingli oyuncu olarak girdi. Satranç dünyasını GM'ler Daniil Dubov, Shakhriyar Mamedyarov, Hikaru Nakamura, Vladislav Artemiev ve Carlsen'in ardından turnuvayı altıncı bitirerek şoke etti. 2848 performans reytingiyle 10/15 yaptı.

Firouzja, sonraki gün 6,5/7 ile Dünya Yıldırım Şampiyonasına en yakın rakibinin bir puan önünde şiddetli bir şekilde başladı. Sekizinci turda Carlsen'e kaybedince performansı dünyalı oynuyoruş gibi görünmeye başladı. 15 yaşındaki GM, bu iki turnuvada dünya sahnesindeki izini bırakmaya başladı.

2018 Dünya Yıldırım Şampiyonasında oynadığı aşağıda yer alan oyunda, Firouzja yine hücum becerilerini sergiliyor. Görece sakin Katalan Açılışı sonrası fil çiftini vererek Siyahın f-piyonlarını dubleliyor. Sonrasında o kadar açık ve bitirici bir şekilde saldırıyor ki rakibi 27.hamlede terk etmek zorunda kalıyor. Firouzja'dan bir başka hayret verici oyun:

2019 yılı da Firouzja için önemli ve aktif bir yıl oldu. Önce 9/11 puanla ikinci İran Şampiyonluğunu elde etti. Etkileyici sonuçlarına Dünya Takımlar Şampiyonasındaki 7/9'luk puanıyla devam ederken Şarika Ustalar Turnuvasında birinciliği paylaştı. Nisan 2019'da Chess.com'daki 2019 Kurşun Satranç Şampiynonası'ndao oynadı ve burada turnuvanın nihai  galibi Nakamura'ya yakın geçen bir maçı kaybetti.

Nisan 2019'da, Firouzja Reykjavik Açık'ta 7/9 ile eş puanla ikinci oldu ve 8/9 ile Avrupa Fischer Düzensiz Satranç (Random) Şampiyonasını kazandı. Firouzja, Chess.com'un ev sahipliğini yaptığı Gençler Hızlı Satranç Şampiyonası'nda GM'ler Jose Martinez Alacantara ve Samuel Sevian'ı eledikten sonra turnuvanın nihai galibi GM Wei Yi'ye kaybetti. Mayıs 2019'da Fransa Hızlı Satranç Şampiyonasını kazandı.

Bir başka fantastik örnekte, Firouzja, erken oyunortasında biraz garip ama yine de unutulmaz bir kalite fedası yapıyor. Daha sonra d5'teki atını feda ediyor ve 16.Af5 ile şah kanadı hücumuna başlıyor. Firouzja'nın sonraki altı hamledeki oyunu hızlı ve acımasız, rakibini 22. hamlede terk etmeye zorluyor!

Dünyanın En Genç 2700 Oyuncusu

Firouzja'nın Haziran 2019'daki performansı 2019 FIDE Dünya Kupası'nda yer almasını sağladı. Temmuzda Firouzja, Türkiye İş Bankası Süper Liginde 11,5/13 yaptı. Bu performans klasik reytinginin 2700'e ulaşmasını sağladı ve Firouzja, 16 yaş 1 aylıkken bu dereceye ulaşarak bunu tarihte başaran en genç satranççı oldu. Şubat 2020 itibariyle, 2700 üzerindeki en genç oyuncu ve ilk 25'teki en genç oyuncu olmuştu.

Firouzja 2019 FIDE Dünya Kupasında da iyi oynadı. İlk tur GM Arman Pashikian'ı elerken ikinci turda da Dubov'u eledi. Üçüncü tur bir numaralı GM Ding Liren'e karşı her iki klasik oyunu da berabere bitirdi; ama kupanın finalistine hızlı satranç eşitlik bozmasında elendi. 

Burada Firouzja'nın 2019 FIDE Dünya Kupasında oynadığı etkileyici bir hücum partisi. Sakin bir açılış ve oyunortası manevralarının ardından Firouzja, 23.hamlede atını f5'e oturuyor ve eğlence bu noktada başlıyor. Fil çifti ve kalite fedasından faydalanarak Siyahın şah kanadını 32. hamle itibariyle tamemen yarıp oyunu bitiriyor.

Federasyon Değişikliği ve 2019 Hızlı Satranç & Yıldırım Şampiyonaları

Firouzja, Aralık 2019'da İran Satranç Federasyonuna ülke değiştirmek istediğini bildirdi. Bu karar, federasyonun oyuncularını Dünya Hızlı Satranç ve Yıldırım Şampiyonalarına katılmaktan men etmesi üzerine yanıt gibi geldi (İran'ın uluslararası spor yarışmalarında İsrailli sporcularla karşılamaktan kaçınma politikasının bir parçası olarak). Firouzja, Dünya Hızlı Satranç ve Yıldırım Şampiyonalarında FIDE bayrağıyla oynadı. O noktada hiçbir federasyon adına oynamasa da İran  Satranç Federasyonu başkanı Firouzja'nın Birleşik Devletler veya Fransa bayrağıyla oynayabileceğini iddia etti.

Firouzja, Dünya Hızlı Satranç Şampiyonasında 15 turda 10,5 puanla harika bir performans göstererek Carlsen'in ardından şampiyonayı ikinci bitirdi, henüz genç olan kariyerinin en iyi ikinci sonucu buydu. Dünya Yıldırım Şampiyonasında da 13,5/21 puanla bu prestijli turnuvayı altıncı sırada tamamladı.

Yıldırım şampiyonasının 19.turunda Firouzja, Carlsen'le karşılaştı ve alışılmadık bir olay meydana geldi: Firouzja üç piyon fazlayken bayrağı düştü. Son konumda  Carlsen'in yalnızca piyonu kalmıştı. Online bir yıldırım oyununda böyle bir durumda sonuç beraberlik olurdu, ama FIDE  kurallarına göre teorik de olsa mat olma olanağı bulunan herhangi bir konumda oyun berabere değil, bayrağı düşen oyuncunun yenilgisiyle sonuçlanır.

Bu tartışmalı yıldırım oyununda, Firouzja birkaç noktada net şekilde kazanıyordu. Firouzja, sonuca rağmen oyun esnasında dünya şampiyonuna üstünlük sağlamayı başarmıştı.

2020 ve Ötesi

Firouzja 2019'u da harika bir sonuçla bitirmiş ve satranç dünyasının daha fazlasını bekler halde bırakmıştı. 2020'nin başında Firouzja Tata Çelik Turnuvasında 14 dünya çapında katılımcının yer aldığı süper turnuvada oynadı (aralarında Carlsen, Fabiano Caruana, Wesley So, Viswanathan Anand, Anish Giri, Jorden Van Foreest, Jan-Krzysztof Duda, Artemiev, Jeffery Xiong, Vladislav Kovalev, Yu Yangi, Nikita Vitiugov ve Dubov bulunuyordu). Firouzja dördüncü turda So'ya kaybetmeden önce 2,5/3 ile lider gidiyordu. Firouzja, sonrasında beşinci turda Giri'ye ve Xiong'a yedinci turda aldığı galibiyetlerle geri dönmeyi başardı.

Firouzja'nın beşinci turda Giri'ye kazandığı oyunda çok ilginç bir açılışın sonunda kale oyunsonu oluştu. 40. hamlede Giri, geçer e-piyonuna karşı duble h-piyonlarından birini değişmeye karar verdi (bunu başarmak için kaleler takas etmesi gerekiyordu). Bu kararın sonunda oluşan piyon oyunsonunda Giri yanlış hesap yaptı ve 44...Şd6 yerine 44...Şf6? oynadı ve Firouzja bir puanı cebine koymayı başardı!

Firouzja, yedi turda beş puanla turnuvaya yön veriyordu. Van Foreest ile sekizinci turda berabere kaldıktan sonra gözler Firouzja ve Carlsen arasındaki dokuzuncu tur mücadelesine çevrildi. Bu oyun, Firouzja için önceki mücadeleleri kadar iyi gitmedi ve sonuç da aynı oldu: Carlsen kazandı.

Carlsen'e olan yenilgisi turnuvanın nihai galibi Caruana ve eski dünya şampiyonu Anand'a kaybettiği oyunlarla birlikte Firouzja'ın aldığı üst üste üç yenilgiden birisiydi. Son iki oyunu Vitiugov ve Dubov ile berabere bitti ve 6,5/13 ile gayet saygıdeğer bir sonuçla altıncılığı paylaştı.

Firouzja,  Şubat 2020'de son dakikada koronavirüs nedeniyle seyahat edemeyen Wei Yi yerine Prague Satranç Festivali'nin Ustalar Turnuvasına dahil oldu. Firouzja, bu turnuvada heyecan verici birkaç oyun oynadı, turnuvayı 5/9 ile bitirdi ve birinciliği almak için oynaması gereken yıldırım eşitlik bozma maçında GM Vidit Gujrathi'yi yendi. Bu, ilk büyük turnuva zaferiydi, muhtemelen gelecek elde edeceği nice turnuva zaferinin ilki...

Nisan 2020'de Firouzja, birinciye 14,000$ ödül bulunan 128 oyunculu online ve nakavt formatında oynana Banter Blitz Kupasında Carlsen'i finalde 8,5-7,5 yendi. Bir ay sonra Chessbrah Invitational turnuvasını kazandı. Chess.Com üzerinde oynanan altı süper büyükustanın yer aldığı bir blitz turnuvasıydı. İranlı büyükusta 10 oyunluk finalde Giri'yi devirdi.

Firouzja, Ekim 2020'de Norveç Satranç süper turnuvasında Carlsen'in ardından ikinci oldu. Turnuvadaki tek yenilgisini Carlsen'den aldı. Üç ay sonra Ocak 2021'de Wijk aan Zee'de oynanan Tata Çelik Satranç Turnuvasında üçüncülüğü paylaştı.

2021'in devamında da Firouzja müthiş yeteneğini sergilemeye devam etti. Mart 2021'de İranlı süper büyükusta Artemiev, turnuvanın favorisi Nakamura ve finalde GM Andrew Tang'i yenerek 2021 Kurşun Satranç Şampiyonasını kazandı. Bunu üst üste iki Titled Tuesday Turnuvası kazandıktan sonra başardı.

Gelişimi Ekim ayında ve Kasım aylarında Riga Grand Swiss turnuvası zaferiyle  devam etti. Firouzja'nın 8/11'lik zaferi 2022 Adaylar Turnuvasına katılma hakkı elde etmesini sağladı. Yalnızca Carlsen ve GM Bobby Fischer daha genç yaşta bir adaylar turnuvası oynamasını sağladı— ki bu ekip bile elde ettiği başarının ne denli göz kamaştırıcı olduğunu gözler önüne seriyor. Sekiz kişilik Adaylar Turnuvası zaferi Firouzja'yı tarihte en genç dünya satranç şampiyonluğu maçı yapmış satranççı yapabilir. Grand Swiss'in hemen ardından Avrupa Takımlar Şampiyonasında elde ettiği 8/9'luk skor reytingini 2804'e kadar yükseltti ve böylece 2800 elo barajını tarihte en genç yaşta aşan satranççı olma rekorunu kırmasını sağladı.

Firouzja'nın genç kariyerinin henüz başında olduğu belli ve belki de başarılarının en etkileyici tarafı çok yönlü olmasıdır. Avrupa Hızlı Satranç Fischer Düzensiz(Random) Satranç Şampiyonu ve bütün rekabetçi zaman kontrollerinde büyük beceri gösterdi. Genç süper büyükustayı nasıl göz kamaştırıcı bir kariyerin beklediğini zaman gösterecek.