Alexander Alekhine

Alexander Alekhine, gelmiş geçmiş en büyük satranççılardan birisidir. Pek çok insanın en iyi 10 listesinde yer alan dördüncü resmî dünya şampiyonu, 17 yıl boyunca unvanını koruyarak bu alanda da yalnızca Emanuel Lasker'in gerisindedir. Dünya şampiyonluğu unvanını taşırken hayatını kaybeden tek dünya şampiyonudur.

Alekhine’in satrançtaki parıltısı hem masa başı hem de ötesine taşmıştır. En çok Taktik becerileri ve karmaşık konumlarda yarattığı kombinezonlarla tanınır. Alekhine, yine de sakin konumlarda ve oyunsonlarında da rakiplerine üstünlük sağlayabiliyordu. Satranç teorisine etkisi ise tartışılmazdır. Bazı açılış varyantlarını adını taşır, ki bunların en ünlüsü de Alekhine Savunması'dır (1.e4 Af6). Alekhine, 20'den fazla satranç kitabı yazmıştır ve bunladan ikisi gelmiş geçmiş en iyi satranç kitapları arasında gösterilmektedir.

• Gençliği ve Erken Kariyeri
• Alekhine'in İlk Dünya Şampiyonluğu
• Dünya Şampiyonluğunu Kaybetmesi ve Geri Alması
• Mirası

Gençliği ve Erken Kariyeri

Alekhine, satranç oynamayı altı veya yedi yaşında öğrenmiştir. Ne var ki, çok etkilendiği büyük kardeşinin simültane gösterisine dahil olana kadar birkaç yıl boyunca satranca büyük ilgi de göstermemiştir. 1 Aralık 1902'de Amerikalı oyuncu Harry Nelson Pillsbury 22 rakibe karşı aynı anda oynayıp 21'ine karşı simültane oynayarak kendi simültane rekorunu kırmıştır - 17 kazanç, 1 kayıp ve 4 beraberlikle— bu Alekhine'e o rekoru kırma ilhamını vermiştir.

Alekhine, 12 yaşında körleme oynayabiliyordu. Her ne kadar yaşı bir satranç kulübüne katılmaya elvermese de, yazışmalı satrançla becerilerini hızla geliştirdi. İlk büyük başarısını elde etmesi yalnızca birkaç yıl sürdü. 1909'da Tüm Rusya Amatör Turnuvası'nda birinci oldu. Sonraki birkaç yılda dünya çapında bir satranççı olduğunun işaretlerini verdi. 1910'da ilk simültane gösterisini yaptı (15 kazanç, 1 kayıp ve 6 beraberlik) ve elit Hamburg Satranç Turnuvası'nda 16 oyuncu arasında yedinciliği paylaştı ve bu turnuvada Carl Schlechter, Frank Marshall ve Aaron Nimzowitsch'in gerisindeydi. Ertesi yıl bir başka kuvvetli turnuva olan Karlsbad 1911'de oynadı ve burada 26 oyuncu arasında 7-11. dereceleri tüm zamanların en iyileri arasında olan Akiba Rubinstein, Nimzowitsch ve Schlechter gibi isimlerin arkasında elde etti.

1912'de Alekhine Stokcholm'deki ilk Nordik Ustalar Kongresi'nde birinci olurken 1913'te Scheveningen'de birinci oldu (David Janowsky, Gyula Breyer ve başka isimlerin önünde). Elit bir oyuncu olduğunu 1914'te kanıtladı. Ocak 1914'te Nimzowitsch Tüm Rusya Ustalar Turnuvasında birinciliği paylaştı ve arkasından her iki oyuncu da efsanevi St.Petersburg 1914 Satranç Turnuvasına davet edildi. Bu turnuva büyük satranç turnuvaları kazanmış 18 satranç yıldızını bir araya getirmeyi hedefliyordu. Alekhine, önelemede Marshall ile 4-5. dereceleri paylaştı; ancak final turnuvasında daha da iyi bir performans gösterdi. Dünya Şampiyonu Lasker ve Jose Raul Capablanca'nın ardında kaldı. Geride bıraktığı en üst düzey oyuncular arasında Rubinstein, Nimzowitsch veJoseph Henry Blackburne gibi isimler bulunuyordu.

Alekhine'in satranç kariyerinin bir sonraki dönemi kişisel mücadelelerle geçti. Birinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde Almanya'nın Manheim kentindeki bir turnuvayı kazanıyordu. Turnuva durduruldu ve Alekhine birincilik ödülünü aldı, ancak bir dizi olay satranca müdahale etti. Rusya'ya karşı savaş ilan edildi ve Alekhine, diğer Rus oyuncularla birlikte gözaltına alındı. Birkaç hafta içinde Alekhine ülkesine dönmek için izin alırken, bazıları (örneğin Efim Bogoljubov) birkaç yıl Almanya'da kalmak zorunda kaldı.

1915'te Alekhine orduda tıbbi asistan olarak gönüllü hizmete başladı. 1916'da yaralıların savaş alanından tahliyesi sırasında travma sonrası stres geçirdi. Savaş sırasında zaman zaman hastanelerde gözleri bağlı çoklu masa gösteriler yaptı. 1919-1921 yılları arasında çeşitli Sovyet kurumlarında avukat ve tercüman olarak çalıştı. Satrancı körleme ve handikaplı oyunlarla ve birkaç ufak maçla sınırlı kaldı. 1919-1920 Moskova Şehir Satranç Şampiyonası'nı süpürdü (11/11'lik skorla)ve Ekim 1920'de yine yenilgisiz Tüm Rusya Satranç Olimpiyatı'nı kazandı. Bu turnuva sonradan ilk SSCB Şampiyonası olarak kabul edildi. Avrupa'daki satranç faaliyetlerinin yenide başlaması, Caissa'nın seçtiklerine adeta bir göç çağrısıydı. 

Alekhine'in İlk Dünya Şampiyonluğu

Alekhine, 1921'de uluslararası turnuvalara etkileyici bir dönüş yaparak Triberg, Budapeşte ve Lahey'deki turnuvaları toplamda 19 galibiyet, 12 beraberlik ve hiç mağlubiyet almadan kazandı. Budapeşte'de meşhur Alekhine Savunması'nı ilk defa oynadı. 1922'de Londra'da yeni dünya şampiyonu Capablanca'nın ardından ikinci oldu.Bu turnuvada Alekhine ve diğer birkaç önde gelen oyuncu, Capablanca tarafından dünya şampiyonluğu müzakereleri için önerilen "Londra Kuralları"nı imzaladı. Bu kurallar, finansal koşulları karşılanamaz bulan bazı dönemdaşları tarafından "altın duvar" olarak adlandırıldı.

Alekhine, 1924'ün başında New York'ta aynı anda 26 oyuncuya körleme oynayarak satrancı ciddiye alması için ona ilham verecek bir rekor kırdı. Ertesi yıl Paris'te bu kez 28 rakibe karşı körleme simültane vererek kendi rekorunu geliştirdi. Mart-Nisan 1924'te elit New York Turnuvası'nda Lasker ve Capablanca'nın ardından üçücü oldu - Bu sonuç, St. Petersburg 1914'ün tuhaf bir kopyası gibiydi. New York 1924 üzerine yazdığı kitap gerçek bir başyapıt olarak kabul edilir. 1925'te Baden-Baden'de büyük bir turnuva kazandı ve hukuk doktoru olması için gereken tezi tamamladı.

Ağustos-Aralık 1926 arası, Arjantin'e uzun bir yolculuk yaptı ve burada yeni bir dünya şampiyonası maçı için oradaki hükümetin finansal desteğini elde etti. Artık bir aday olarak oynadığı 1927 New York Turnuvası'nda (Capablanca'nın ardından) ikinci oldu. Alekhine, yıllar süren çabalarının ardından ilk dünya şampiyonluğu maçını Capablanca'ya karşı başarıyla oynadı. Buenos Aires'te Alekhine, Capablanca'yı o zamana kadar oynanan en uzun şampiyonluk maçında mağlup etti.

Alekhine altı galibiyet, üç mağlubiyet ve 25 beraberlik aldı. Alekhine'in daha önce Capablanca'ya karşı kazanmamış olması şok ediciydi. Alekhine maçtan önce rakibinin oyunlarını incelemiş ve Capablanca'nın zayıflıklarını bulmuş, ardından da Capablanca'nın stilini ona karşı kullanmaya başlamıştı. 34. ve son oyun, ajurnelerle birlikte dört gün sürdü ve dördüncü dünya şampiyonunun bu galibiyete adeta ekmeği taştan çıkartan yavaş işlenen oyunlarının klasik bir örneğidir.

Alekhine ve Capablanca dünya şampiyonluğu için hiçbir zaman rövanş maçına çıkmadılar. Alekhine, diğer meydan okuyan rakiplerine önemli indirimler yapmasına rağmen Capablanca'nın rövanş için aynı mali koşulları sağlamasında ısrar etti. Alekhine-Capablanca rövanş maçı görüşmeleri yıllarca sürdü ve hiçbir zaman sonuçlanmadı.

1927'den 1930'ların ortalarına kadar Alekhine satrancı domine etti. Bu dönemde oldukça fazla turnuva zaferi elde etti. En önemlileri San Remo 1930 (Nimzowitsch'in 3,5 puan önünde) ve Bled 1931(Bogoljubov'un 5,5 puan önünde)'di. Alekhine, 1933'te 32 kişiye karşı körleme simültane oynayarak kendi rekorunu geliştirdi

Dünya Şampiyonluğunu Kaybetmesi ve Geri Alması

Alekhine, unvanını iki defa başarıyla Bogoljubow'a karşı savundu. Her iki sefer de kolayca kazandı. 1929'de 11 galibiyet, 5 kayıp ve 9 berabere, diğer taraftan 1934'te de sekiz galibiyet, üç kayıp ve 15 berabere oldu.

Bir başka unvan savunması, Alekhine'in Hollanda'da 1935 Dünya Satranç Şampiyonası'nda rakibi Max Euwe'ye karşı gerçekleşti. Alekhine maça iyi başladı, parlak bir ilk galibiyet aldı ve sonrasında 5-2 öne geçti. Ne var ki, Euwe yedi oyun sonra skoru eşitledi ve maçı az farkla 9 galibiyet, sekiz yenilgi ve 13 beraberlikle kazandı.

Alekhine, maçı kaybettikten sonra Euwe ile rövanşından önce biraz inişli çıkışlı sonuçlar aldı. Rövanş çabuk geldi ve sadece iki yıl sonra yeniden karşılaştılar. Alekhine, bu kez Euwe'yi 10 galibiyet, 4 yenilgi ve 11 beraberlikle rahat yendi. Bu da Alekhine'in oynayacağı son şampiyonluk maçı oldu. O ve Capablanca bir daha anlaşamadılar ve Alekhine, Mikhail Botvinnik ile bir dünya şampiyonluğu maçı yapmak için anlaşmak üzereyken 1946'da vefat etti.

Alekhine, 1937'de dünya şampiyonluğu unvanını geri aldıktan sonra birkaç turnuva zaferi de elde etti. Ne var ki, kariyeri bir başka dünya savaşı ve özel hayatındaki kaostan etkilendi. Bu dönemde II. Dünya Savaşı sırasında Fransa'dan çıkış vizesi verilmeyen eşini korumak için Nazilerle işbirliği yaptığını gösteren kaynaklar da bulunmaktadır; ancak bazı başka kaynaklar da Alekhine'in bu dönem anti-Semitizm yaptığını iddia etmektedir. Onun imzasıyla yayımlanmış makaleler olsa da Alekhine bu makalelerin sahte olduğunu iddia etti. Yine de, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi işgali altındaki Avrupa'da kaldı, burada çeşitli turnuvalarda oynadı ve bu turnuvaları kazandı. 1945-46'da Fransa'daki işbirlikçiler listesinde aranıyordu ve siyaseten tarafsız kalmış İspanya ve Portekiz'de kalmak durumunda kaldı.

Botvinnik ile yapacağı dünya şampiyonluğu maçı anlaşmasından saatler sonra 1946'da bir otel odasında ölü bulundu. Nasıl hayatını kaybettiği halen tartışılan bir konudur.

Mirası

Alekhine, oyunun her alanında mükemmelleşmiş parlak bir taktisyendi. Dünyanın en iyilerini altın çağında yendi ve aynı zamanda az çok Botvinnik ile başlayan Sovyet Satranç Okulu döneminin de bir selefi gibiydi. Garry Kasparov bir keresinde "[Alekhine'nin] fikirlerini ne kadar beğendiğini, onun şiddetli hücum stilini ve ani, yıldırım etkisi yaratan fedalarını olabildiğince taklit etmeye çalıştığını," yazmıştı.

Alekhine, yaşayan en büyük oyunculardan birisi; ama mirası burada bitmiyor. Gelmiş geçmiş en iyi 10 oyuncudan birisi ve bir kitabı (My Best Games of Chess) [Alekhine'in en iyi oyunları] kitabı sürekli en iyi 10 satranç kitabı arasında gösterilmektedir. Bu eseri ve New York 1924 adlı eseri , oyunları ve açılış teorisine yaptığı diğer katkılarla birlikte satranç dünyasını etkilemeye bırakmaya devam ediyor.