Satrançta Yalan Söyleyen Gözlerinize İnanıyor musunuz?
Richard Pryor, ünlü komedi rutininde eşi tarafından başka eşini bir kadınla aldatırken yakanlandığı bir hikaye anlatır. Eşi odaya mümkün olan en kötü zamanda girdiğinden, aldatma gerçeğini inkar etmek saçmaydı ancak yine de elinden geleni yaptı.
Son argümanı olarak şunu sordu: "Kime inanacaksın, bana mı yoksa yalan söyleyen gözlerine mi?"
Bu sadece bir komedi performansından ibaret olsa da, kendi gözleri haricinde diğer her şeye güvenen satranç oyuncuları gördüm!
Bir süre önce, öğrencilerimden birinin bana 1.e4 karşısındaki açılış tercihini değiştireceğini söylediğinde aramızda geçen diyalog şu şekildeydi:
—Ne oynayacaksın?
—1.e4 f5!
—Ha? (O durumda kelimeler benim için kifayetsiz kalmıştı!)
—Evet, bu çok iyi bir açılış. Satranç kulübümüzde insanların bunu oynadığımı görmememe. Birçok büyükusta bunu oynuyor ve sonuçları mükemmel!
—Sen neden bahsediyorsun? 1.e4 f5? Ne büyükustası, ne mükemmel sonucu?
—Veritabanına baktım ve sonuçlar muhteşem! Baksana!
Bu noktada Chess.com üzerindeki Satranç Açılışları Gezginine gittik ve 1.e4 f5 hamlelerini girdik.
Ortaya çıkan tablo sürrealdi. Satranç Açılışı Gezgini Beyaz için en popüler hamlenin 842 kez oynanmış olan 2.d4 olduğunu gösterdi ve Beyaz'ın yüzde 38 kazanç oranı karşısında Siyah'ın yüzde 41 kazanç oranı vardı! İkinci en popüler hamlesi ise Beyaz'ın bir nebze daha iyi performans gösterdiği 2.Af3 hamlesiydi (kazanç oranları Beyaz için yüzde 41 ve Siyah için yüzde 35'ti).
Öğrencime en doğal olan 2.exf5 hamlesi karşısında ne yapacağını sordum. Bana bunun 1,200'den fazla oyunda sadece dört kez oynandığı için pek popüler bir hamle olmadığını ve bunu görmeyi pek beklemediğini söyledi.
Sanırım çoktan neler olup bittiğini anlamışsınızdır. Tabii ki, veritabanındaki her oyun pratik olarak farklı bir hamle sırasıyla başlıyordu. Bu 1.d4 f5 2.e4 ya da 1.Af3 f5 2.e4 vs. olabilirdi, ancak veritabanı için aynı konuma ulaştığı sürece hamle sırasının bir önemi yok.
Yani, eğer satranca yeni başlayan iki kişi böyle bir oyun oynarsa...
...böyle bir oyun Satranç Açılışı Gezgininin hamle sırasını önemsememesinden ötürü— burada gezgin için önemli olan tek şey aramış olduğunuz konum —iki büyükusta tarafından oynanmış bir Sicilya'daki Sveshnikov varyantı ile aynı yerde yer alacak.
Satranç Açılışı Gezgini açılış araştırmaları için oldukça güçlü bir araç ve benim öğrencilerim bunu her gün kullanıyor ancak tıpkı herhangi bir araçta olduğu gibi bunu nasıl kullanmanız gerektiğini bilmelisiniz. Basit bir elektrikli maktap bile yanlış kullanıldığında ölümcül olabilir.
Yaşı henüz oldukça genç olan bu öğrencime açılış araştırmaları için veritabanını kullanmayı önerdim ve ona Satranç Açılışı Gezgini ne gösterirse göstersin sağduyusunu kullanması gerektiğini söyledim.
Buna benzer tüyler ürpertici bir deneyimi başka bir öğrencimle daha yaşadım. Bana Beyaz'ın aşağı yukarı herhangi bir hamlesine karşılık Siyah'ın aşağıdaki dizilime sahip bir açılış oynamayı düşündüğünü söyledi:
En başta şaka yaptığını düşündüm çünkü bu Magnus Carlsen'in kurşun partilerinde oynadığı saçmalık gibi aptalca görünüyordu:
Öğrencim çok ciddi olduğu konusunda bana teminat verdi ve hatta bu "açılışa" adanmış bir kitap bile vardı.
Ardından konuşmamız şöyle ilerledi:
—Peki eğer örümcek yemenin sağlığına iyi geldiğini iddia eden bir kitap görürsen, örümcek yiyecek misin?
—Iyyyy...
—Kesinlikle! Bu tip açılış önerilerine karşı cevabın bu olmalı.
Ona satrançta genel olarak farklı açılışlar denemenin yanlış olmadığını açıkladım. Dolayısı ile, eğer gerçekten herhangi bir nedenden ötürü bir "açılışı" oynamanın satrancın tüm kurallarını yıkacağı fikrinin iyi bir fikir olduğunu düşünüyorsa, o zaman kesinlikle denemedi. Ancak sadece başka birinin önerisi üzerine bir şey oynamak, sağduyunuz "Iyyy" dese bile oldukça aptalca.
Gerçekten büyük satranç oyuncuları her zaman bağımsız düşünürler olmuşlardır ve hep "kendi yalan söyleyen gözlerine" inanırlar. Bunun iyi bir örneği Aron Nimzowitsch 'in Benim Sistemim adlı klasik kitabından alınmış aşağıdaki yorumudur:
İşte 6.Ae3 hamlesi hakkında bunları söyledi:
Dünyanın geri kalanı burada 6.Ac3 oynasa bile, benim hamlem 6.Ae3'ün daha doğru olduğu konusunda fikrim sabit ve bu nedenlerden ötürü "sistemime" dayanıyor.
Buradan alınması gereken ders oldukça basit. Eğer güçlü bir satranç oyuncusu olmak istiyorsanız, kendi mantığınıza güvenin ve kendi muhakemenize göre en iyi olan hamleleri oynayın. Evet, sıklıkla seçiminiz yanlış olacak ve o zaman gerçekten de gözleriniz size yalan söylemiş olacak, ama biz tam olarak da böyle öğreniyoruz.
