Satranç Tahtasında Değişikliği Veya Fırsatı Fark Etmek

Profesyonel satranç oyuncusu, daha önce son derece derinlemesine çalışmış olduğu açılışları oynarken, açılışın inişlerini ve çıkışlarını rahatlıkla anlar. Taşlarının olması gerektiği yerleri iyi bilir. Er yapısının ihtiyaç duyduğu şeylere aşinadır ve yavaş ilerleyen konumsal bir muharebeyle mi yoksa kaba ve şiddetli bir taktiksel savaşla mı karşı karşıya kalacağını bilir.

Tabii rakibi bir hata yaparsa veya konumun dinamiklerinde değişikliklere sebep olursa, o yavaş ilerleyecek konumsal muharebe bir kenara bırakılır ve onun yerine Tor'un çekici kullanılır.

Doğal olarak, aynı şey oyun ortasında da gerçekleşebilir: Nehirde sakin ve düzgün bir şekilde ilerliyor ve yolculuğun tam olarak nasıl olacağını bildiğinizi düşünüyorsunuz ama bir anda kıyamet kopuyor! Bu durum bizleri turnuva satrancının gerçekleriyle karşı karşıya getiriyor: Oyununuz kelebek rüyalarıyla sessiz sakin ilerleyebilir veya ufak bir taktik çirkin bir sürprize sebep olabilir veya tahta bir anda mantar bulutu çıkartan bir patlamaya sahne olabilir.

Basitçe sormamız gerekirse, gerçekleştiğinde, değişikliği nasıl fark edebilirsiniz? Aramadığınız takdirde fırsatları nasıl değerlendirebilirsiniz?

Amatörler için üzücü bir durum ama bu dehşetengiz bir sorun. Bu dizide sizi olumlu sonuçlara götürecek yolu bulup bulamadığınızı göreceğiniz bulmacalar paylaşacağım. Bulsanız da, bulamasanız da neler olup bittiğini bulmak, konumda yapılabilecek en iyi şeyin ne olduğunu, bulunmak için yerini haykıran bir fırsatın olup olmadığını bulmak size düşecek. Bu arada (eğer o yönde bir ilginiz varsa) felsefî çıkarımlarda da bulabilirsiniz.

1. BULMACA

Siyahlar ...f7-f6 oynayıp e5'teki beyaz ata saldırdı. At, g4'e veya f3'e gidebilir. Siz hangisini seçerdiniz?

2. BULMACA

Bu türde konumlarla her oyuncu pek çok defa karşılaşmıştır. Beyazın devam edebileceği üç yola göz atalım: 14.Axe4 ile taş değişimine girebilir, 14.Kb1 hamlesiyle b erinin bir ara saldırıya uğraması ihtimaline yönelik tedbir alınabilir, ve daha saldırgan bir şekilde 14.g4 oynanabilir.

Siz bunlardan hangisini tercih ederdiniz ve neden böyle bir tercihte bulunurdunuz?

3. BULMACA

Beyazların iki tane gözde hamlesi var: 6.cxd5, 6.h3, ve 6.Ff4.  Burada iki gözde hamle için, üç hamle önerdiğime dikkatinizi çekiyorum. Bunlardan hangisi mantığa ters bir hamle olur?

4. BULMACA

Beyazlar siyahların vezirini tehdit ediyor. Bu konumda siyahlarla nasıl oynardınız?

5. BULMACA

Beyazlar, kaleleri aynı hatta çiftlemek ve a7'ye baskı kurmak fikirleriyle 12.Ka3 oynadı. Sizce bu çok iyi bir hamle mi, yoksa beyazın yapabileceği daha iyi şeyler de var mıydı?

YANITLAR

1. BULMACANIN YANITI

Siyahlar ...f7-f6 oynayıp e5'teki beyaz ata saldırdı. At, g4'e veya f3'e gidebilir. Siz hangisini seçerdiniz?

Gerçek şu ki, f3 veya g4'e giderek beyazlar, siyahın dikte ettirdiği hamleleri yapıyor. Siyahlar psikolojik olarak şöyle diyor, "Atına saldırıyorum, o yüzden atını hareket ettirmen gerekiyor!", buna beyazlar "Evet, görüyorum. Aptal olduğumu mu sandın?" şeklinde yanıt veriyor.

Bunu çok sık görüyorum! Esasen, amatör oyuncuların çoğu "alıyor, sonra ben de geri alıyorum" şeklindeki düşüncelerle büyüleniyorlar. Bu durum, "Yapmak zorundayım!" (örneğin, geri almak zorundayım!) şeklindeki zihin yapısının bir sonucu.  Ama pek çok durumda, geri almak zorunda değilsiniz.

Aslında beyazlar iki şekilde kazanabiliyordu:

2. BULMACANIN YANITI

Bu tür konumlarla her oyuncu pek çok defa karşılaşmıştır. Beyazın devam edebileceği üç yola göz atalım: 14.Axe4 ile taş değişimine girebilir, 14.Kb1 b erinin bir ara saldırıya uğraması ihtimaline yönelik olarak oynanabilir, ve daha saldırgan bir şekilde 14.g4 oynanabilir.

Siz bunlardan hangisini tercih ederdiniz ve neden böyle bir tercihte bulunurdunuz?

Genel olarak bakarsak, 14.Kb1 pasif bir hamle. Maçlarınızı bu şekilde kazanamazsınız. 14.Axe4 hamlesi en iyisi ve bunun sonucunda üç sonuçla karşılaşabilirsiniz. 14.g4 hamlesi, birkaç taktiksel kalıbı gözardı eden saldırgan bir hamle. İlk olarak b eri savunmasız durumda. Beyazları bekleyen ikinci bir sorun daha olmasa, bu aslında o kadar da kötü olmayabilirdi. Buradaki ikinci sorun g1-a7 diyagonalindeki x ışını taktiklerinden ileri geliyor. Dolayısıyla siyahlar 14.g4'e 14...Vb6 ile yanıt verirse, siyahların bu fırsatı gördüğünü ve değerlendirdiğini net bir şekilde söyleyebilirsiniz.

3. BULMACANIN YANITI

Beyazların iki tane gözde hamlesi var: 6.cxd5, 6.h3, ve 6.Ff4.  Burada iki gözde hamle için, üç hamle önerdiğime dikkatinizi çekiyorum. Bunlardan hangisi mantığa ters bir hamle olur?

Buradaki suçlumuz 6.h3. Her hamle önemlidir ve her hamlenizi yapmanızın gerekli olduğuna dair emin olmanız gereklidir. O halde 6.h3 hamlesinin neden en iyi hamle olduğunu açıklayabiliyor musunuz? Aslında bu hamleyle herhangi bir şey başarabiliyor musunuz ki? Evet, ...Fg4 ve ...Ag4 hamlelerini engelliyor, ama bunlar endişelenmeniz gereken şeyler mi? Hiç de değil!

Rakibinizin taşlarını oynatmasına engel olamazsınız ve bunu başarmaya çalışırsanız tamamen savunma üzerine kurulu bir oyun ortaya koyarsınız. Basitçe söylemek gerekirse, 6.h3 hamlesi, korkudan ileri gelen bir hamledir. Bir plan oluşturmak ve bu gündeme yönelik olarak ilerlemek yerine hiçbir şey ve her şey hakkında korkudan titremeye başlıyorsunuz. Bunun sonucu da 6.h3 hamlesi.

6.h3 hamlesinin herhangi bir gündeme yönelik olmadığı aşikar. Diğer iki hamleye bakalım:

6.cxd5 hamlesini beğenmezseniz, şöyle de oynayabilirsiniz:

4. BULMACANIN YANITI

Beyazlar siyahların vezirini tehdit ediyor. Bu konumda siyahlarla nasıl oynardınız?

Yeni başlayanlar atların ve fillerin üçer puan, kalelerin beş puan değerinde olduğunu öğrenirler. Bunu öğrenmek çok güzel bir şeydir. Öte yandan, kendinizi geliştirdikçe ve ustaların maçlarını daha çok takip ettikçe, değişimlerdeki kalite fedalarının (rakip at veya fil için kale vermek) çok yaygın olduğunu görürsünüz. Hatta o kadar yaygındır ki, eskiden öğrendiğiniz üç puana-beş puan kuralını sorgulamaya başlayabilirsiniz.

Diğer ayrıntılar gerçekliği saptırmadığı ve kuralları merdivenlerden aşağı yuvarlamadığı sürece tabii ki bir kale bir at veya bir filden daha değerlidir. Örneğin, bir at ve bir ere karşı bir kale feda ederseniz, yalnızca üzgün bir er kadar geriye düşersiniz. Üstelik hem er hem de iyi bir saldırı elde ediyorsanız, çok da düşünmenizi gerektirecek bir durum yok.

Bu noktada artık bu ufak bulmacayı çözdüğünüzü tahmin ediyorum:

5. BULMACANIN YANITI

Beyazlar, kaleleri aynı hatta çiftlemek ve a7'ye baskı kurmak fikirleriyle 12.Ka3 oynadı. Sizce bu çok iyi bir hamle mi, yoksa beyazın yapabileceği daha iyi şeyler de var mıydı?

Beyazların üstünlüğü var ama 12.Ka3 hamlesi oldukça tatsız ve siyahlara merkezde karşı oyun kurma şansı tanıyor ( o eski kuralı hatırlayın: “Kanattaki bir saldırıya verilecek en iyi tepki, merkezden başlatılacak bir karşı saldırıdır.”). Eğer merkezde oynayabiliyorsanız, genelde merkezde öyle yapmanız gerektiğini aklınızda tutun (tahtanın en önemli yeri, merkezidir.).

Gene de, beyazların şundan sonra hafif bir üstünlüğü var:

Eğer beyazlar için üstünlük getiriyorsa 12.Ka3 hamlesinin niye "tatsız" olduğunu soruyor olabilirsiniz. Sorun şu ki, aslında merkeze anında saldırarak beyazlar çok daha fazlasını elde edebilirdi:

Bu maçta her iki taraf da açık a hattının ve a7'ye baskı kurma fikrinin farkındaydı. Buna karşılık, beyazlar merkeze doğru esen rüzgarı fark edemedi. Bunun bir sebebi de beyazların "Siyahlar ne yapacak?" diye sormamasıydı (sesli olarak değil tabii ki!). Tabii, rakibinizin ne yapması gerektiğini bilmiyorsanız, yürüyen bir hedef haline gelmişsiniz demektir.