Kramnik ve Kasparov: Bir Devrin Sonu

Vladimir Kramnik'in profesyonel satrancı bırakma kararı satranç dünyasını sarstı. Hatta birçok kişi deja vu yaşamış gibi hissetti. Gerçekten de, bunun 14 yıl önce Garry Kasparov'un satrancı bırakması ile esrarengiz bir benzerlik vardı.

İşin garip yanı, her iki usta oyuncu da son profesyonel oyunlarını benzer bir şekilde kaybetmişti:

Tabii ki bu iki olay arasında hala büyük bir fark var. Kasparov satrancı bırakma kararını duyurduğunda, son turnuvasını kazanmıştı ve hala dünyanın bir numaralı oyuncusuydu, bu Kramnik'in içinde bulunduğu durumdan tamamen farklıydı.

Bunun yanı sıra, Kasparov'un satrancı bırakmasını duyurması herkes, Kramnik son 5-6 yıldır net bir şekilde profesyonel satrancı bırakmak üzere olduğuna dair sinyaller veriyordu. Kramnik bizi uzun zamandır satrancı bırakacağı güne hazırlamış olsa da, bunun satranç için oldukça büyük bir kayıp olduğunu söyleyebiliriz.

Kramnik üzerine yazılmış sayısız kitap ve makale bulunmakta, bu nedenle Vladimir Kramnik'in ne zaman doğduğu ya da GM unvanını ne zaman elde ettiği gibi oldukça iyi bilinen bilgileri tekrar etmeyeceğim. Bunun yerine Kramnik'in benim satrancım üzerinde yarattığı etkilerini ve neden onun profesyonel satrancı bırakma kararının gerçekten de bir devrin sonu olduğunu anlatmak istiyorum.

Onun ismini ilk kez aşağıdaki oyunu gördüğümde farketmiştim. 1.d4'e karşı Siyah'a saldırgan bir konum verecek ve Şah-Hint savunması gibi bazı açılışların aksine, çok fazla teorik ezberleme gerektirmeyecek bir silah arıyordum. Budapeşte gambiti değerlendirmeye aldığım adaylardan biriydi. Sovyet satranç magazinlerinden birinde yayınlanmış bu oyunu işte tam olarak böyle farkettim.

Siyah'ın kaleyi ileri sürerek oyuna sokma fikri o zamanlar oldukça yeniydi ve bu oyunun tamamı benim üzerimde güçlü bir etki bırakmıştı. Aynı zamanda gelecekte dünya şampiyonu olacak olan birinin ismini farketmiştim. 

12 yaşındaki Kramnik hakkında "Bu çocuk gerçekten de satranç oynayabiliyor!" diye düşündüm.

Bundan iki yıl sonra, Kramnik ile bir satranç oyunu oynama şansını elde ettim. Bu Avrupa gençler satranç şampiyonasında yarışma hakkı elde etmek için gerçekleştirilen bir seçme turnuvasıydı. Sadece iki berabere yapmış ve o turnuvayı kolayca kazanmıştım.

Aslında, en büyük sorun bu turnuvaya katılma hakkı elde etmekti çünkü Sovyet gençler satrancının başı Anatoly Bykhovsky olağan taktiğini kullanmış ve bir yıl önce Dünya Gençler Satranç Şampiyonası'nda eş puanla liderliği paylaşmama rağman "Serper iyi bir satranç oyuncusu değil," diyerek  beni bu turnuvanın dışında tutmaya çalışmıştı.

Sovyet genç satrancını 40 yıl boyunca yönetmiş olan bu şahsına munhasır kişilik hakkında kaleme aldıklarımı bu makalede okuyabilirsiniz. Muhtemelen, Bykhovsky'nin davranışı konusunda pek şikayetçi olmamam gerekiyor çünkü beni ne zaman zayıf bir oyuncu olarak adlandırsa bu bana fazladan bir motivasyon verirdi ve önemli bir ilerleme kaydederdim. Bu sefer seçme turnuvasını kazandıktan sonra, Topalov, Van Wely, Dreev ve geleceğin diğer satranç starlarını barındıran Avrupa Gençler şampiyonasını en yakın rakibime 1.5 puan fark atarak kazandım.

Bu seçme turnuvasında yapmış olduğum beraberelerden biri de Kramnik'e karşıydı. Ben Siyah taşlarla Dragon Sicilya varyantını oynadım. Genç yaşına rağmen, Vladimir Beyaz'ın şah kanadında rok attığı sessiz bir konumsal varyant oynadı ve birkaç manevradan sonra beraberlikte karar kıldık. Ne yazık ki, bu oyunu veritabanında bulamadım ancak Vladimir'in son derece olgun oyunu karşısında oldukça etkilendiğimi net bir şekilde hatırlıyorum. Oyun sonrası yaptığımız analizde, Kramnik beni çok daha fazla etkiledi. Hamlelerini düşünme şekli ve konumu mega bir yetenek ile konuşuyor olduğum konusunda aklımda hiç bir şüphe bırakmamıştı.

Bundan iki yıl sonra başka bir oyun oynadık ve ben yine Siyah taşlarla oynuyordum. Bu 26 yaş altı genç ustalar için düzenlenen Sovyetler satranç şampiyonasıydı. Bu garip bir oyundu çünkü sadece 16 hamle sürdü ve oyun sırasında iki adet beraberlik teklifi yapılmıştı! Beraberliği ilk teklif eden taraf 12. hamle dolaylarında Kramnikti, bunu reddettim ancak bundan kısa süre sonra kendime geldim ve konumumun düşündüğüm kadar iyi olmadığını farkettim bu nedenle beraberlik teklifini yapan taraf bu sefer bendim. İşte o oyun:

Bu turnuva Kramnik'in ilk kayda değer başarısıydı. Eş puanla birinciliği elde etti ve çok sayıda etkileyici oyuna imza attı. İşte favori Kramnik oyunum, o kadar ilgi çekiciydi ki aklımı benim kendi oyunumdan alıp götürdü!

Boş günlerden birinde Kramnik bana İngiliz açılışında ilgi çekici bir konsept gösterdi. Bu yeni bir hamle ya da yeni bir varyant değildi, sadece belli tarzda bir konumu oynamakla ilgili genel bir konsepti. Bu noktada, İngiliz açılışını üç senedir oynuyordum ve bu açılış hakkında birçok kitaptan çalışmıştım. Buna rağmen, Kramnik'in bana 10 dakika gibi kısa bir sürede gösterdiği şey gerçekten ufuk genişletici bir şeydi. Bundan yıllar sonra, yeni açılış konseptleri yaratabilme yeteneği Kramnik'in ana özelliği olmuştu. Yeni başlayanlar için, Kramnik 1.Af3 hamlesini zorlu bir açılış silahına çevirdi ve ardından Berlin Duvarını yarattı.

Ruy Lopez'deki (İspanyol Açılışı) Berlin varyantı 100 yıldan fazla süredir biliniyordu, bu nedenle Kramnik tabii ki bu varyantı icat etmedi. Tıpkı İngiliz açılışındaki varyantta bana gösterdiği gibi, Kramnik'in Berlin'i de öyle belirli bir varyant değildi, bu daha çok tamamen yepyeni bir konsepti.

Kramnik'in İngiliz açılışındaki dersini aynı turnuvada kullanma şansına erişmiştim:

Daha sonra bu varyantta birçok oyun kazandım, buna ilk GM normumu almam da yardımcı olan oyun da dahildi!

Kramnik o turnuvadaki başarısı nedeniyle, Vladimir henüz genç bir öğrenci olmasına rağmen, 1991 Dünya Öğrenciler Takım Şampiyonasında yarışmak için davet edilmişti. Kramnik tarafından kaleme alınan Прорыв (Dönüm Noktası) adlı kitaba ve 2000 yılında Damsky'e göre bu sorun oldukça kolay bir şekilde çözüme kavuşmuştu. Hükûmet Kramnik için çakma bir öğrenci kimliği düzenledi. Kitaba göre, Kramnik o turnuvada sahte kimlikle yer alan tek kişi değildi ve bu muhtemelen 1960'lı yıllardan 80'lere kadar oldukça popüler olan bu turnuvanın ortadan kaybolmasının nedenlerinden biriydi.

Bu süre zarfında Kramnik Avrupa'da açık turnuvalarda oynamaya başlamıştı. Bu turnuvalar Sovyetler Birliğinden satranç oyuncuları için oldukça karlıydı. Büyük imparatorluğun çökmesinden sonra ekonomi öyle bir durumdaydı ki, cebinizde birkaç dolarınız olsa bile burada Rockefeller gibi yaşayabiliyordunuz! Değer kaybeden ruble karşısında acayip bir döviz kuru ile sağlam bir para birimiyle ödediğinizde herşey son derece ucuzdu.

Kramnik'in bana Gausdal'daki bir açık turnuvada oynayıp oynamayacağımı sorduğunu hatırlıyorum. Bir yıl önce ikinci GM normumu elde ettiğim bu turnuvayı gerçekten sevsem de, başka bir şey planlamış olmamdan ötürü ne yazık ki bu sefer katılamayacak olduğum cevabını vermiştim.

Kramnik'e "Ve peki sen?" diye sordum.

Cevabı "Şaka mı yapıyorsun?"du. "Moskova'dan Oslo'ya gidiş dönüş uçak bileti sadece altı dolar!"

Bu turnuvada, Kramnik oldukça sevimli bir minyatüre imza attı:

Bu makalenin bir sonraki bölümünde, 17 yaşındaki genç bir ustanın nasıl bir satranç canavarına dönüştüğünü göreceğiz!