Bobby Fischer 2.Oyunu Hükmen Kaybetti

GM Bobby Fischer'in 1972 Dünya Satranç Şampiyonasının ilk oyunundaki dramatik yenilgisinden sonra ikinci oyun iki gün önceydi ve satranç tarihinin en önemli maçlarından birisinde büyük bir dönüm noktası gerçekleşmek üzereydi. Esasen, o ikinci oyun hiç oynanmadı—GM Boris Spassky rakibi oyuna gelmeyince hükmen kazandı.

Arşivdeki bir New York Times makalesi durumun ne kadar gergin olduğunu özetlemektedir: "Spassky satranç tahtasının başında beş dakika kadar oturdu, rahatsız görünüyor ve daha sonra sahneyi terk etti. 1000 kadar seyirci vardı -loş ışıkla aydınlatılmış salonun kapasitesinin yaklaşık yarısından azdı- ve seyirciler iki boş sandalyeyi yaklaşık bir saat şaşkınlıkla dolu bir büyülenmeyle izlediler. Hiç konuşma yoktu." 

Spassky bir saatlik süre dolunca sahneye oldu, galip ilan edildiği için ayakta alkışlandı ve hakeme salonu terk etmeden önce şu sözcükleri fısıldadı, "Çok üzücü."

Bu oynanmayan oyundan sonra maçın skoru Spassky'nin 2-0 lehineydi ve maçın devam etmeyeceği de oldukça belirsizdi.

Fischer'in oynamamaya karar verip Birleşik Devletler'e uçakla döndüğünü hayal edin. Bu neredeyse oluyordu. Spassky o zaman unvanını koruyacaktı, SSCB, satrançta Soğuk Savaş sırasında ABD'ye hâkimiyetini yeniden kanıtlayacaktı ve 24 yıllık Sovyet hükmü aynen devam edecek, ABD'de 1970'lerde yaşanan satranç patlaması hiç yaşanmayacaktı, en azından bir sonraki büyük Amerikalı satranççı yetişene kadar.

Chess.com, Birleşik Devletler merkezli bir şirketti, hiç bugünkü bildiğimiz haliyle var olabilecek miydi?

Spassky'i kim tahtından edecekti? GM Anatoly Karpov? GM Garry Kasparov? GM Vladimir Kramnik? Dünya ilk Rus veya Sovyet olmayan dünya şampiyonunu görmek için GM Viswanathan Anand'a kadar beklemek zorunda mı kalacaktı? Bence de abartıyorum; ama kesinlikle satranç krallığındaki Sovyet hükmü Fischer olmasaydı daha uzun sürecekti. Kim bilir ne kadar sürecekti?

Fischer neden oyuna gelmedi? Kendi bakış açısından, kameraları aşırı derecede dikkat dağıtıcı buldu ve kameraları göremese bile turnuva salonunda bulunduğu sürece maçı oynamayı reddetti.  Kameraların salonda olduğunu bilmek meydan okuyucunun dikkatini dağıtıyordu. Bu sorunun yanı sıra başka garip şikayetleri de vardı (sandalyeler, ışıklar vs.) ve bular maçın önümüzdeki oyunlarına da damga vuracaktı.

Özellikle Rus tarafı Fischer'in garip davranışlarının kasıtlı olduğunu ima ettiler— Rus şampiyonu psikolojik olarak rahatsız etmek istiyordu. Spassky conducted by Yury Golyshak ve Alexander Kruzhkov tarafından 2016'da yapılan bir söyleşide eski dünya şampiyonu şunu paylaştı:

"Benim içimde sadece kazanmayı önemseyen bir atlet uyandı. Numara yapmadım. Fischer'in aksine—her durumda bir açıklama yapıyordu. İzlandalılara organizatör olarak getirdiği iddialar, sonra FIDE Başkanı Max Euwe'ye ve son olarak da Sovyet tarafına yönelik iddiaları oluyordu. Reykjavik körfezinde kuşlar şarkı söylemeyi bırakmıştı—sorumlusu kim? Spassky! Benim için sonra her şey netleşti—tüm bu baskı planlıydı."

Aynı röportajda, Spassky Fischer'in tek sekundantı GM William Lombardy'nin bu psikolojik savaşın arkasında olduğunu savundu ve onun "maçı ne pahasına olursa olsun" kazanmayı planladığını iddia etti.

Eğer durum buysa, o zaman -2 skorla bu tarihin en büyük kumarı olurdu. Spassky'nin maçı oynamada unvanı savunma ihtimali de vardı (Euwe, Spassky'e dünya şampiyonu kalabileceğini söylediyse de Rus şampiyon bunu reddetti) ve bu ödemesi yüksek bir bedeldi. Dahası Fischer, o sırada Spassky'i hiç yenememişti.

O noktada, bir Fischer geri dönüşü ya neredeyse imânsız ya da oldukça düşük olasılık gibi görülüyordu. Birinci ve üçüncü oyunlarda yaşanan kriz sırasında Fischer'in oynayıp oynamayacağı belli değildi.

Fischer nihayetinde nasıl oynamaya ikna oldu? ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger, Fischer'i ikinci kez telefonla aradı. Spassky de son dakikada arka sahnede kameralar olmadan oynamayı kabul etti ve hükümetinin orayı terk edip unvanını koruma talimatına aldırış etmedi. Fischer'in avukatı hükmen galibiyeti puan tablosunda kaldırtmaya çalıştıysa da bunda başarılı olamadı.

Dolayısıyla artık üçüncü oyun oynanacaktı. Fischer, Siyah taşlarla bugüne kadar hiç yenemediği dünya şampiyonuna karşı oynayacaktı. İki puan gerideydi. Sonraki makalemizde maçın masa başı ve masa dışında nasıl devam ettiğini yazmaya devam edeceğiz. 

Sizce Fischer'in ikinci oyunu hükmen kaybetmesinin arkasında yatan motivasyon neydi? Spassky'nin maçı devam etme kararına katılıyor musunuz veya sizce dünya şampiyonluğu unvanıyla evine dönmeli miydi? Aşağıdaki yorumlara yazabilirsiniz ve her zamanki gibi okuduğunuzu için teşekkür ederiz!

Önceki Fischer-Spassky 50.Yıldönümü İçerikleri:

• Bobby Fischer Maça İnanılmaz Bir Gafla Başladı
• 50 Yıl Sonra Neden Fischer-Spassky En Büyük Dünya Şampiyonluğu Maçı?
• Neden Asrın Maçı Neredeyse Oynanamıyordu?