System rankingowy Elo

Szachiści często chcą porównać swoje umiejętności z umiejętnościami innych graczy. W tym artykule dowiesz się wszystkiego na temat powszechnie przyjętego sposobu mierzenia siły gry zawodników, nazywanego systemem rankingowym Elo.

• Czym jest system rankingowy Elo?
• Jak działa system rankingowy Elo?
• Dlaczego system rankingowy Elo jest taki ważny?
• Kategorie zawodników ze względu na posiadany ranking
• Jak grać partie rankingowe na Chess.com
• Podsumowanie

Czym jest system rankingowy Elo?

W niektórych grach, np. w szachach, system oceny rankingowej Elo pozwala określić względną siłę gry zawodników na tle innych graczy. Twórcą systemu był Arpad Elo, amerykański fizyk węgierskiego pochodzenia i zarazem szachista, który starał się udoskonalić sposób, w jaki Federacja Szachowa Stanów Zjednoczonych (USCF) mierzyła siłę gry swoich zawodników. Sam Arpad też był bardzo dobrym szachistą, co można zobaczyć na przykładzie poniższej partii, którą rozegrał z młodym Bobbym Fischerem.

System rankingowy Elo został oficjalnie przyjęty przez USCF w 1960 roku, a w 1970 roku system został przyjęty również przez FIDE. Obecnie wiele szachowych organizacji i stron internetowych też wykorzystuje ten system do określenia poziomu gry graczy. Na Chess.com używamy natomiast systemu rankingowego Glicko, który do określania siły gry zawodników bierze pod uwagę nieco więcej zmiennych.

Rekord najwyższego osiągniętego rankingu Elo w historii należy obecnie do aktualnego mistrza świata GM Magnusa Carlsena, którego ranking w szachach klasycznych wynosił w 2014 roku 2882 pkt Elo. Obecnie (styczeń 2023) Carlsen znajduje się na pierwszym miejscu na listach rankingowych FIDE w szachach klasycznych i szybkich, natomiast na liście rankingowej w szachach błyskawicznych jest obecnie trzeci (za GM Alirezą Firouzją i GM Hikaru Nakamurą).

Jak działa system rankingowy Elo?

Ranking Elo każdego z zawodników jest określony za pomocą liczby, która odzwierciedla wyniki uzyskane przez daną osobę w poprzednich partiach rankingowych. Po każdej kolejnej partii rankingowej, ich rankingi są korygowane w zależności od wyniku pojedynku.

Choć niektórzy myślą, że dzięki systemowi rankingowemu Elo można zmierzyć rzeczywistą siłę gry danego zawodnika, to należy jednak pamiętać, że nie jest to prawda, bowiem system pozwala jedynie oszacować prawdopodobny wynik partii pomiędzy dwoma zawodnikami.

Z reguły można przyjąć, że zawodnik posiadający około 100 oczek rankingowych więcej od swojego przeciwnika, prawdopodobnie wygra mniej więcej pięć z ośmiu (64%) partii. Z kolei zawodnik z przewagą 200 punktów rankingowych wygra prawdopodobnie trzy z czterech (75%) partii.

Jednym z najbardziej fascynujących aspektów tego systemu rankingowego jest to, że uwzględnia on wahania formy danego zawodnika. Każdemu z nas od czasu do czasu zdarzają się przecież gorsze dni, kiedy gramy słabo. Również wtedy, gdy jesteśmy w najlepszej formie, może przytrafić nam się jakaś wpadka i możemy popełnić błąd, który zadecyduje o naszej przegranej.

Niżej notowani zawodnicy i tak wygrywają czasami z kimś o wyższym rankingu, a dzięki systemowi Elo możemy obliczyć prawdopodobieństwo zaistnienia takiej sytuacji. Jeśli jednak obaj zawodnicy grają ze sobą mecz składający się z wielu partii, wówczas gracz z wyższym rankingiem prawdopodobnie wygra większość z nich.

Inną cechą tego systemu jest to, że różnica w rankingu pomiędzy zawodnikami decyduje również o tym, ile punktów rankingowych mogą zdobyć lub stracić. Ponieważ bardziej prawdopodobne jest zwycięstwo gracza o wyższym rankingu, nie otrzyma on zbyt wielu punktów za zwycięstwo z niżej notowanym przeciwnikiem. Podobnie, niżej notowany gracz nie straci zbyt wielu punktów jeśli przegra z kimś o wyższym rankingu.

Dużo większą wagę ma natomiast zwycięstwo zawodnika z niższym rankingiem – wówczas nagrodą dla zwycięzcy jest zwiększenie rankingu o większą liczbę punktów. Wyżej notowany zawodnik, który przegrał partię, również straci w takim przypadku więcej punktów.

Aby określić dokładną liczbę punktów, które gracz zdobędzie lub straci po rozegraniu danej partii, konieczne jest zastosowanie kilku skomplikowanych obliczeń matematycznych. Nie martw się jednak, ponieważ na Chess.com wszystko odbywa się automatycznie. Po każdej partii rankingowej Twój ranking jest od razu aktualizowany.

Dlaczego system rankingowy Elo jest taki ważny?

Prawie wszystkie federacje szachowe i szachowe strony internetowe na całym świecie stosują system rankingowy Elo lub jego odmianę – system Glicko. Ten sposób mierzenia siły gry graczy stał się standardem w niemal całym środowisku szachowym, dlatego jest to najprostszy sposób na oszacowanie poziomu gry danego zawodnika.

System Elo jest ponadto modelem statystycznym, który opiera się wyłącznie na wynikach już rozegranych partii. Dzięki temu pomiar jest bardziej precyzyjny niż w przypadku oceniania siły gry zawodnika jedynie na podstawie subiektywnych i losowych elementów gry. Jeśli przykładowo dany gracz wykona „najpiękniejsze poświęcenie” lub zagra „najbardziej imponujące ruchy w defensywie”, to dopóki nie przełoży się to na wygraną partię, nie znajdzie to odzwierciedlenia w jego rankingu.

Pomimo tego, że taki matematyczny sposób określania poziomu gry zawodników jest bardziej dokładny niż podejście oparte na czyichś opiniach, należy pamiętać, że ma ono również swoje ograniczenia.

Sam Arpad Elo uznał, że ustalenie dokładnego poziomu gry zawodnika jest prawie niemożliwe. W jednym ze swoich artykułów podkreślił, że „[o]kreślanie rankingu zawodnika można przyrównać do określania pozycji unoszącego się na powierzchni wzburzonej wody drewnianego korka za pomocą przywiązanej do sznurka i kołyszącej się na wietrze miarki”.

Określanie rankingu zawodnika można przyrównać do określania pozycji unoszącego się na powierzchni wzburzonej wody drewnianego korka za pomocą przywiązanej do sznurka i kołyszącej się na wietrze miarki.
— Arpad Elo – twórca systemu rankingowego Elo

Niemniej jednak stosowane obecnie systemy rankingowe, takie jak Elo czy Glicko, są znacznie dokładniejsze od swoich poprzedników i w większości przypadków pozwalają trafnie przewidzieć wynik szachowej partii.

Kategorie zawodników ze względu na posiadany ranking

W szachach, w zależności od posiadanego rankingu, zawodnicy są zazwyczaj dzieleni na kategorie lub „klasy”. Poniższa lista przedstawia ogólnie przyjęte zakresy rankingowe dla zawodników posiadających oficjalne tytułu szachowe nadane przez FIDE:

• Arcymistrz (GM): Zazwyczaj 2500 lub więcej
• Mistrz międzynarodowy (IM): Zazwyczaj w granicach 2400-2500
• Mistrz FIDE (FM): Zazwyczaj w granicach 2300-2400
• Kandydat na mistrza FIDE (FM)/mistrz krajowy (NM): zazwyczaj w granicach 2200-2300

Zawodnicy o rankingu ponad 2700 są nieformalnie nazywani „superarcymistrzami”.

Jak grać partie rankingowe na Chess.com

Rozgrywanie partii rankingowych na Chess.com jest bardzo proste. Wystarczy tylko przejść na tę stronę, utworzyć nowe wyzwanie i zaznaczyć opcję „Rankingowa”.

Podsumowanie

Wiesz już, czym jest system rankingowy Elo i w jaki sposób za jego pomocą można określić przybliżoną siłę gry danego zawodnika. Zachęcamy Cię teraz do odwiedzenia naszej strony z lekcjami, gdzie możesz nauczyć się fundamentalnych pojęć i koncepcji związanych z grą w szachy, co z pewnością pomoże Ci podnieść swój ranking na Chess.com!