Struktura pionowa

Termin „struktura pionowa” często sprawia problem początkującym szachistom. Nieco bardziej zaawansowani zawodnicy mają już pewną wiedzę na ten temat, natomiast najlepsi gracze wiedzą na temat struktur pionowych praktycznie wszystko. Co więc tak właściwie oznacza ten termin?

Oto najważniejsze rzeczy, które musisz wiedzieć o strukturach pionowych:

• Co to jest struktura pionowa?
• Dlaczego warto znać struktury pionowe?
• Co to znaczy, że w strukturze pionowej są słabości?
• Sprawdź się!
• Podsumowanie

Co to jest struktura pionowa?

Struktura pionowa to inaczej rozmieszczenie (konfiguracja) pionów w danej pozycji, z pominięciem wszystkich innych figur. Z różnych debiutów może powstać wiele różnych rodzajów struktur pionowych. Niektóre z nich mogą być identyczne lub uderzająco podobne, nawet jeśli powstały po zupełnie różnych debiutach! Spójrzmy na następujący przykład:

Powyższa struktura pionowa może powstać z kilku różnych debiutów. Przyjrzyjmy się pozycji, która powstaje po jednym z głównych wariantów obrony skandynawskiej. Po ruchach 1.e4 d5 2. exd5 Hxd5 3. Sc3 Ha5 4. d4 c6 5. Sf3 Sf6 6. Gc4 Gf5 7. 0-0 e6 powstaje następująca struktura pionowa:

Widać od razu, że struktura pionowa w obronie skandynawskiej jest taka sama, jak przykładowa struktura pionowa przedstawiona na pierwszym diagramie. Tę samą strukturę możemy uzyskać w obronie Caro-Kann po ruchach 1.e4 c6 2. d4 d5 3. Sc3 dxe4 4. Sxe4 Gf5 5. Sg3 Gg6 6. Sf3 Sd7 6. Gc4 e6:

Nieźle, prawda? Dwa różne debiuty i taka sama struktura pionowa! A jeśli powiem Ci, że tę samą strukturę pionową możemy również uzyskać grając obronę francuską? Zobaczmy!

Niesamowite! Po ruchach 1. e4 e6 2. d4 d5 3. Sc3 dxe4 4. Sxe4 Gd7 5. Sf3 Gc6 6. Sg3 Sd7 7. Gd3 Sgf6 8. 0-0 Gxf3 9. Hxf3 c6 otrzymujemy dokładnie to samo ustawienie pionów. Trzy kompletnie różne debiuty prowadzą do powstania takiej samej konfiguracji pionów! Tak jak już wspominaliśmy, istnieje wiele struktur pionowych... ale dlaczego jest to takie ważne?

Dlaczego warto znać struktury pionowe?

Struktury pionowe są ważne, ponieważ dają nam dużo informacji na temat pozycji. Dzięki nim wiemy, czy dana pozycja jest otwarta, czy zamknięta, jaki jest jej charakter, a w niektórych przypadkach pomagają nam określić strategiczne cele na dalszą grę. Struktura pionowa na poniższym diagramie pokazuje na przykład, że pozycja jest zamknięta.

Powyższą pozycję uważa się za zamkniętą, ponieważ wszystkie centralne piony są zablokowane i żaden z nich nie został jeszcze wymieniony. Bardziej zaawansowani szachiści wiedzą, że z reguły w tego typu zamkniętych pozycjach skoczki czują się dużo lepiej niż gońce (dzieje się tak dlatego, że w przypadku zablokowanego centrum, gońce mają bardziej ograniczone pole działania). Spójrzmy na kolejny przykład.

W poniższej pozycji struktura pionowa mówi nam, że pozycja jest otwarta.

Powyższą pozycję uważa się za otwartą, ponieważ piony w centrum zostały powymieniane i wszystkie centralne pola mogą być wykorzystywane przez figury. Należy zauważyć, że w tego typu otwartych pozycjach, dużo lepiej czują się gońce, ponieważ ich zasięg nie jest teraz ograniczony centralnymi pionami. 

Struktury pionowe mogą nam również pomóc określić konkretne plany lub strategiczne cele na dalszą część partii. W poniższej pozycji czarne wykonały już krótką roszadę, jednak struktura pionowa obok czarnego króla została osłabiona.

Ponieważ piony wokół czarnego króla są słabe, podpowiada to białym, że powinny zaatakować czarnego króla! Konkretnym planem w powyższej pozycji jest zagranie Hh5, ze strategicznym celem zamatowania przeciwnika!

Ważne jest, by umieć zauważać słabości w strukturze pionowej zarówno swojej, jak i przeciwnika, ponieważ może to wpłynąć na nasz plan gry. A co to właściwie znaczy, że w strukturze pionowej jest jakaś słabość? Już wyjaśniamy!

Co to znaczy, że w strukturze pionowej są słabości?

Jest wiele różnych rodzajów słabości w strukturze pionowej (zwanych inaczej słabościami strukturalnymi). Najczęstsze słabości strukturalne to np. piony zdublowane, odstałe lub izolowane, a także dziury pomiędzy pionami. Jeśli któraś z tych słabości występuje u naszego przeciwnika, wówczas warto wykorzystać ją przeciwko niemu. Jeśli natomiast słabości występują w naszej pozycji, trzeba na nie uważać.

Spójrzmy na poniższą pozycję. Białe mają zdublowane piony na linii c i izolowanego piona a3.

Pion z pola c4 jest słaby, ponieważ nie może być obroniony przez żadnego innego piona. Strategicznym celem czarnych powinno być zaatakowanie i zdobycie tego piona (być może za pomocą b6/Ga6/Sc6/Sa5/Hc7). Gdy przyjrzymy się powyższej pozycji jeszcze bardziej, możemy zobaczyć, że białe mają trzy wyspy pionów, a czarne tylko dwie.

Wyspa pionów to inaczej grupa pionów, które są ze sobą połączone. Na powyższym diagramie, czarne mają jedną wyspę na skrzydle hetmańskim (piony a7 i b7) i jedną na skrzydle królewskim/w centrum (piony d7, e6, f7, g7 oraz h7). Białe mają izolowanego piona na a3 (pierwsza wyspa pionów), druga wyspa pionów to piony c3, c4 oraz d4, a trzecia to piony na polach f2, g2 oraz h2. Zasada brzmi, ze im mniej wysp pionów, tym lepiej. Z tego właśnie powodu możemy powiedzieć, że w powyższej pozycji czarne mają dużo zdrowszą strukturę pionową niż białe.

Na poniższym diagramie czarne mają odstałego piona na d6, a pole d5 jest słabe (potocznie można powiedzieć, że na polu d5 jest dziura).

Pion d6 jest odstały, ponieważ nie może zostać podparty przez żadnego innego piona i ponieważ jedyny pion znajdujący się na linii obok (pion e5) znajduje się przed nim. Pole d5 jest słabe, ponieważ białe mogą na nim umieścić jedną ze swoich figur. Jeśli to zrobią, czarne nie będą w stanie wygonić jej za pomocą piona. Strategicznym celem białych powinno być zaatakowanie i zdobycie odstałego piona lub umieszczenie jednej z figur na polu d5.

Poniższy diagram pokazuje przykład izolowanego piona.

Pion d5 jest izolowany, a czarne mają trzy wyspy pionów w przeciwieństwie do dwóch po stronie białych. Strategicznym celem białych powinno być zaatakowanie izolowanego piona, ponieważ czarne nie będą mogły go obronić żadnym swoim pionem. To tylko niektóre przypadki słabości struktury pionowej, ponieważ w praktyce, jest ich dużo więcej. Najważniejsze jest jednak to, byś od teraz starał się zauważać je zarówno u Twojego przeciwnika, ale również u siebie!

Sprawdź się!

Teraz, gdy wiesz już, co to znaczy, że struktura pionowa jest zdrowa (nie ma w niej żadnych słabości) lub słaba, spróbujmy sprawdzić nowo zdobytą wiedzę w praktyce! Czy poniższa pozycja jest otwarta, czy zamknięta?

Świetnie! Powyższy diagram przedstawia pozycję zamkniętą, ponieważ wszystkie centralne piony są zablokowane i żaden z nich nie został jeszcze wymieniony! Spróbujmy przeanalizować kolejny przykład. Która strona ma lepszą strukturę pionową?

Zgadza się! Lepszą strukturę pionową mają białe, ponieważ mają one tylko dwie wyspy pionów (czarne mają trzy), a także dlatego, że czarne mają zdublowane piony na linii c oraz izolowanego piona na a6.

Podsumowanie

Teraz wiesz już, co to są struktury pionowe i dlaczego ich znajomość jest ważna. Poznałeś również pojęcie słabości w strukturze pionowej i potrafisz rozróżnić pozycję otwartą od zamkniętej. Umiesz też identyfikować słabości strukturalne! Spróbuj wykorzystać nowo zdobytą wiedzę o strukturach pionowych w praktyce podczas rozgrywania partii!