GM Hikaru Nakamura
Bio
Hikaru Nakamura urodził się 9 grudnia 1987 r. w Hirakata w Japonii. Jego rodzina przeniosła się do Stanów Zjednoczonych, gdy miał zaledwie dwa lata, dlatego gwiazdy i pasy są jedynym sztandarem narodowym, jaki poznał jako szachista.
Od ponad dziesięciu lat Nakamura należy do ścisłej światowej czołówki. Przez większość tego czasu był zdecydowanie najlepszym amerykańskim graczem, a obecnie odgrywa kluczową rolę na jednej z najsilniejszych scen szachowych na świecie.
Jest pięciokrotnym mistrzem Stanów Zjednoczonych - zdobywał tytuł w latach 2005, 2009, 2012, 2015 i 2019. Nakamura był także uczestnikiem turnieju o mistrzostwo świata FIDE w 2004 roku oraz kandydatem do walki o mistrzostwo świata zarówno w 2016, jak i w 2022 r. (zakwalifikował się również w 2024 r.) W 2022 r. zdobył również tytuł mistrza świata w szachach Fischera.
- Kariera do roku 2009
- 2010-2015
- 2016
- 2017-obecnie
- Szachy szybkie i błyskawiczne
- Teraźniejszość i przyszłość
Kariera do roku 2009
Nakamura został mistrzem krajowym (USCF) w 1998 roku, mistrzem międzynarodowym w 2001 roku, a tytuł arcymistrza uzyskał w 2003 roku. W tamtym czasie był najmłodszym amerykańskim arcymistrzem od czasów Fischera.
W 2003 roku wziął udział w swoim pierwszych Mistrzostwach Stanów Zjednoczonych, gdzie uzyskał wynik +3 -1 =5 (zwyciężył wtedy GM Alexander Shabalov). W styczniu 2004 roku Nakamura grał w grupie B na turnieju Corus i zajął czwarte miejsce z wynikiem dodatnim, dzięki czemu w czerwcu przekroczył próg 2600 punktów. W październiku po raz pierwszy znalazł się w pierwszej setce najlepszych zawodników na świecie.
Podczas turnieju pucharowego FIDE w 2004 roku osiągnął 2600 punktów rankingowych. Nakamura, który startował z 83. numerem startowym, pokonał wyżej notowanych GM Sergeya Volkova, Alekseja Aleksandrova oraz Alexandra Lastina i tym samym zakwalifikował się do 1/8 finału turnieju. Uległ w niej rozstawionemu z trzecim numerem późniejszemu finaliście turnieju Michaelowi Adamsowi, który na początku turnieju miał nad Nakamurą ponad 150 punktów rankingowych przewagi.
W 2005 roku, wraz z GM Alexandrem Stripunskym, Nakamura zdobył swój pierwszy tytuł mistrza USA okazując się najlepszym zawodnikiem spośród 64 uczestników (uzyskał wtedy wynik +5 -0 =4). W 2005 roku amerykańskie szachy nie były w szczytowej formie, ale mimo to konkurencja była spora, a wśród zawodników znalazło się kilku znakomitych graczy, w tym przede wszystkim GM Gata Kamsky. Nakamura miał wtedy zaledwie 17 lat, jednak wciąż nie był jeszcze w pełni ukształtowanym zawodnikiem.
Swój drugi tytuł mistrza USA Nakamura zdobył w 2009 roku przeciwko podobnej grupie zawodników, w której również znajdował się Kamsky. Do klubu zawodników z rankingiem 2700 dołączył rok wcześniej, w październiku 2008 roku.
2010-2015
Największym jak dotąd osiągnięciem w karierze Nakamury jest prawdopodobnie jego występ w Wijk aan Zee w 2011 roku. Wygrał wówczas z wynikiem +6 -1 =6, pokonując byłych, obecnych i przyszłych mistrzów świata (GM-ów Vladimira Kramnika, Viswanathana Ananda i Magnusa Carlsena). Przeciwko nim Nakamura zanotował tylko dwa remisy i porażkę (co więcej: przystępując do turnieju zajmowali oni kolejno pierwsze, drugie i czwarte miejsce na liście rankingowej na świecie!). W pozostałych partiach dominował nad resztą graczy, odnosząc m.in. zwycięstwo w 33 posunięciach z Maximem Vachier-Lagravem. Dzięki zwycięstwie w tym turnieju ranking Nakamury wzrósł o 23 punkty (z 2751 do 2774).
Biorąc pod uwagę okoliczności, do miana najlepszego turnieju w karierze Nakamury można również zaliczyć jego wspólne pierwsze miejsce w turnieju w Chanty-Mansyjsku w maju 2015 roku (uzyskał tam wynik +2 -0 =9). Był to finałowy turniej z cyklu Grand Prix FIDE 2014-15, a Nakamura potrzebował takiego wyniku, aby zająć drugie miejsce w klasyfikacji generalnej i tym samym zakwalifikować się do Turnieju Kandydatów 2016.
Po występie w Chanty-Mansyjsku Nakamura osiągnął upragniony ranking 2800 na liście rankingowej FIDE z czerwca 2015 roku (miał wtedy 2802 pkt). W październiku 2015 roku jego ranking osiągnął najwyższą wartość - 2816 punktów. W tamtym okresie tylko Carlsen mógł pochwalić się wyższym rankingiem na arenie międzynarodowej.
W 2012 roku Nakamura wygrał swoje trzecie Mistrzostwa Stanów Zjednoczonych, zdobywając o jeden punkt więcej niż Kamsky. Nakamura opuścił kolejne rozgrywki w 2013 i 2014 roku, po czym powrócił w 2015 roku i ponownie zwyciężył (był to również pierwszy występ Wesleya So, którego nie będzie jednak wspominał zbyt dobrze, gdyż w dziewiątej rundzie został ukarany za robienie notatek). W 2016 roku do rywalizacji dołączył GM Fabiano Caruana, który wyprzedził zarówno Nakamurę, jak i So o jeden punkt.
2016
W marcu następnego roku Nakamura zagrał w jednej z dwóch najbardziej decydujących partii w Turnieju Kandydatów, ale ostatecznie uzyskał tylko wynik +3 -3 =8 i o 1½ punktu przegrał z GM Siergiejem Karjakinem (Nakamura i Karjakin znają się jako szachiści już od dłuższego czasu. W 2004 roku rozegrali mecz, który zdecydowanie wygrał Amerykanin).
Nakamura wcześnie przestał liczyć się w rywalizacji, uzyskując w pierwszej części turnieju wynik +1 -2 =4, a następnie przegrywając pierwszą partię drugiej części turnieju z Caruaną. Późniejsze zwycięstwa nad GM Veselinem Topalovem (którego Nakamura odprawił z kwitkiem w obu partiach) i Anandem wystarczyły jedynie do uzyskania takiego wyniku końcowego, który pozwolił mu zająć ex aequo czwarte miejsce z trzema innymi zawodnikami.
We wrześniu tego samego roku odbyła się 42. Olimpiada Szachowa, w której Nakamura reprezentował Stany Zjednoczone na drugiej szachownicy. Wśród wszystkich uczestników Olimpiady grających na drugiej desce, tylko Kramnik miał lepszy ranking od Nakamury. Hikaru uzyskał wynik +5 -1 =5 i pomógł Amerykanom wygrać olimpiadę po raz pierwszy od 1976 roku.
2017-obecnie
Mistrzostwa Stanów Zjednoczonych stały się niezwykle silną imprezą od czasu, gdy w 2015 i 2016 roku zaczęli w niej grać So i Caruana. Poziom trudności wzrósł jeszcze bardziej, gdy na scenie pojawił się dodatkowo Leinier Dominguez Perez, co sprawia, że zdobycie przez Nakamurę tytułu mistrza USA w 2019 roku jest prawdopodobnie jego najbardziej spektakularnym sukcesem. W ostatniej rundzie rozgrywek Nakamura pokonał Jeffery'ego Xionga czarnymi grając obronę holenderską, podczas gdy Caruana i Dominguez zdołali zaledwie zremisować swoje partie. Dzięki temu Nakamura uzyskał wynik +5 -0 =6, przez co w klasyfikacji końcowej wyprzedził Caruanę i Domingueza o pół punktu.
Wcześniej w 2018 roku Nakamura wygrał również Grand Chess Tour, który był dla niego szczególnie atrakcyjny, ponieważ przeważają w nim partie szybkie i błyskawiczne. Pierwsze miejsca, które zajął na turnieju w Paryżu w czerwcu i w St. Louis w sierpniu pozwoliły mu zakwalifikować się do czteroosobowego finału rozgrywek London Chess Classic. Pokonał tam Caruanę i Vachier-Lagrave'a, odnosząc tym samym zwycięstwo w całej imprezie.
Nakamura nie wystąpił niestety w Turnieju Kandydatów w 2018 roku, po tym jak przegrał z GM Vladimirem Fedoseevem w trzeciej rundzie Pucharu Świata w 2017 i zajął dopiero siódme miejsce w rozgrywkach FIDE Grand Prix 2017.
Szachy szybkie i błyskawiczne
Nakamura jest świetnym zawodnikiem w szachach klasycznych, jednak jego talent błyszczy jeszcze bardziej w turniejach szachów szybkich i błyskawicznych. Od sierpnia 2020 roku jest najwyżej na świecie notowanym graczem w szachach błyskawicznych (blitz) (obecnie 2850 pkt - maj 2022), a z rankingiem 2851 pkt (maj 2022) zajmuje pierwsze miejsce wśród najlepszych graczy w szachach szybkich (rapid). Oprócz zwycięstw w turniejach z cyklu Grand Chess Tour 2018 w Paryżu i St. Louis, zajął trzecie miejsce w Mistrzostwach Świata w Szachach Błyskawicznych w 2014 i 2018 roku.
W kwietniu 2019 roku Nakamura wygrał turniej Chess.com Bullet Championship, wyprzedzając wielu silnych zawodników, w tym GM Vachier-Lagrave'a, Alexandra Grischuka, Levona Aroniana, Alirezę Firouzję, Karjakina, Olaxandra Bortnyka i Francisco Pereza Ponsę.
Teraźniejszość i przyszłość
W 2020 roku Nakamura szturmem zdobył rynek streamerów szachowych Jego kanał na Twitchu eksplodował i stał się najbardziej oglądanym kanałem szachowym w historii pod niemal każdym względem. W sierpniu 2020 roku kanał Nakamury przekroczył próg 500 000 obserwujących, a Nakamura odegrał ogromną rolę w jednym z największych wydarzeń szachowych wszech czasów - PogChamps. Podczas imprezy Nakamura był trenerem i komentatorem i kontynuował tę rolę również w następnej edycji rozgrywek.
Nakamura grał też zaskakująco dobrze w rozgrywkach Magnus Carlsen Chess Tour w 2020 roku. Zajął drugie miejsce w turnieju Lindores Abbey, rozgrywając w finale niezwykle długi pojedynek ze zwycięzcą turnieju, GM Daniilem Dubovem, który zwyciężył w finałowej partii typu armagedon.
Zajął również drugie miejsce w Magnus Carlsen Chess Tour Finals. W półfinale pokonał Dubowa 3-0 i przez większość finału prowadził z Carlsenem. Wszystko rozstrzygnęło się dopiero w ostatniej partii siódmego dnia meczu, w której Carlsen utrzymał remis w partii armagedonu, dzięki czemu wygrał całą imprezę.
27 sierpnia 2020 r. Nakamura podpisał kontrakt z TSM, amerykańską firmą zajmującą się profesjonalnym esportem, stając się tym samym pierwszym profesjonalnym szachistą, który podpisał kontrakt z organizacją esportową. Reprezentował TSM do dnia 1 czerwca 2022 r., a następnie w dniu 14 czerwca 2022 r. podpisał umowę z Misfits Gaming.
A chess prodigy at 15 years old, now a 5-time U.S. champion and highest-rated blitz player in the world.
— TSM (@TSM) August 27, 2020
Welcome to TSM, @GMHikaru 🤝
📺: https://t.co/6iVNHawicZ pic.twitter.com/fpDzuc6Fqw
Rok 2020 Nakamura zakończył z wielkim hukiem. Zaledwie cztery miesiące po podpisaniu umowy z TSM zdobył przyznawaną przez serwis Chess.com nagrodę dla Twórcy Roku. Pomógł również zebrać ponad 358 000 dolarów dla organizacji CARE, która walczy z głodem, ubóstwem i zajmuje się ratowaniem życia.
Ogólnie rzecz biorąc, rok 2020 był znakomity dla szachów i duża w tym zasługa właśnie Nakamury, który dzięki swojemu streamowi na Twitchu przybliżył szachy niezliczonej rzeszy ludzi na świecie. Nakamura wciąż jest doskonałym zawodnikiem i ambasadorem królewskiej gry na najwyższym poziomie.
W 2022 roku w swoim pierwszym od ponad dwóch lat turnieju szachowym na żywo, Nakamura wygrał cykl FIDE Grand Prix, dzięki czemu po raz drugi miał szansę na wywalczenie awansu do Turnieju Kandydatów. Tak też się stało – Nakamura awansował do turnieju dzięki dotarciu do półfinałów w trzecim turnieju z cyklu Grand Prix. W Turnieju Kandydatów Amerykanin zanotował bardzo solidny występ, kończąc go na wspólnym trzecim miejscu w tabeli.
W 2022 r. Nakamura wygrał Mistrzostwa Świata w Szachach Fischera, w półfinale pokonując GM-a Nodirbeka Abdusattorova, a w finale nie dając szans GM-owi Ianowi Nepomniachtchiemu.
W 2023 r. Amerykanin kontynuował świetną formę w szachach klasycznych. W czerwcu, po pokonaniu Caruany w ostatniej rundzie, wygrał turniej Norway Chess i po raz pierwszy od 2015 r. wrócił na drugie miejsce listy rankingowej FIDE. W lipcu 2023 r. po raz czwarty (na pięć występów) wygrał rozgrywki Bullet Chess Championship, a w listopadzie zajął drugie miejsce w turnieju FIDE Grand Swiss, co zapewniło mu drugi z rzędu awans do Turnieju Kandydatów 2024 w Toronto.
