GM Anatoly Karpov
Bio
Arcymistrz Anatoly Karpov był 12. mistrzem świata w latach 1975-1985 i jest uznawany za jednego z najlepszych szachistów wszech czasów. Przez ponad 100 miesięcy był najwyżej notowanym zawodnikiem na świecie (lepszym wynikiem w tej kategorii mogą się pochwalić jedynie arcymistrzowie Garry Kasparov i Magnus Carlsen), a w latach 1993-1999 odzyskał tytuł mistrzowski i był mistrzem świata FIDE.
Styl gry
Karpov potrafił grać w niemal każdym stylu, podobnie jak inni mistrzowie świata noszący ten tytuł przez dłuższy czas. Jednak najlepsze wyniki osiągał dzięki swojemu stylowi boa dusiciela, który polegał na pozycyjnym „podduszaniu” przeciwników poprzez pozbawianie ich szans na kontratak aż do momentu, kiedy jedyne ruchy, jakie mogli wykonać, prowadziły do przegranej. Jak powiedział były mistrz świata, Viswanathan Anand: „Karpova niezbyt interesuje jego własny plan, zamiast tego woli pokrzyżować Twój”!
Techniczna gra Karpova w stylu boa dusiciela i jego nienaganna technika gry w końcówkach stały się tematem niezliczonych artykułów i materiałów wideo. Poniższy przykład pokazuje, jak Karpov wykorzystał swoją sławną technikę, pozycyjnie torturując byłego mistrza świata, Borisa Spassky’ego i jego izolowanego piona na linii d.
Początek kariery
Anatoly Karpov poznał grę w szachy już w wieku 4 lat i szybko robił w niej postępy. Gdy miał 12 lat dostał się do szkoły szachowej prowadzonej przez byłego mistrza świata, Mikhaila Botvinnika, z którego pomocą w błyskawicznym tempie dołączył do światowej elity szachowej. W 1969 r., w wieku 18 lat, otrzymał tytuł mistrza międzynarodowego, a już rok później mógł pochwalić się tytułem arcymistrza.
Karpov mistrzem świata
W 1975 r. Karpov zakwalifikował się do meczu o mistrzostwo świata z GM Bobbym Fischerem. Udało mu się to dzięki zajęciu wspólnego pierwszego miejsca na leningradzkim turnieju międzystrefowym w 1973 r., a następnie pokonaniu arcymistrzów Leva Polugaevsky'ego, Borisa Spassky'ego i Viktora Korchnoia w Turnieju Kandydatów.
Niestety do meczu nigdy nie doszło, ponieważ wymagania Fischera nie mogły zostać spełnione – Karpov zdobył więc tytuł mistrzowski przez walkower.
Wiele osób, w tym Kasparov, uważa, że w meczu z Fischerem w 1975 r. faworytem był właśnie Karpov, ponieważ Amerykanin nie był aktywny na scenie szachowej od trzech lat i miał zmierzyć się z młodszym, nieznanym mu przeciwnikiem. Ostatecznie nigdy nie dowiemy się, jaki byłby wynik tamtego meczu.
Przez kolejną dekadę Karpov był najlepszym szachistą na świecie, wygrywając od początku kariery ponad 160 turniejów. W 1978 r. zdołał obronić tytuł mistrza świata w pełnym napięcia meczu z Korchnoiem. Mecz ten został tematem filmu dokumentalnego z 2018 r. pt. „Antyszachy: 1978 Korcznoj kontra Karpow i Kreml” (ang. „Closing Gambit”), w którym wypowiedziało się wielu arcymistrzów. Mecz odbywał się w formacie, w którym zwycięzcą miał zostać ten, kto pierwszy wygra sześć partii. Po 27 partiach Karpov prowadził z wynikiem 5-2. Korchnoi zrównał mecz po partii nr 31, ale to Karpov okazał się lepszy, pokonując przeciwnika w kolejnym starciu i wygrywając cały mecz. W kolejnym pojedynku między Karpovem i Korchnoiem z 1981 r., Karpov ponownie obronił tytuł, tym razem pokonując swojego odwiecznego rywala 6-2.
Rok 1984 był początkiem jednej z najwspanialszych serii pojedynków w historii szachów. W latach 1984-1990 Karpov mierzył się z Kasparovem w pięciu z rzędu meczach o mistrzostwo świata. W ich pierwszym pojedynku z 1984 r. wydawało się, że Karpov z łatwością pokona przeciwnika. Po dziewięciu starciach prowadził 4-0, a po partii nr 27 (przedstawionej poniżej), w której Karpov rozgromił przeciwnika w charakterystycznym dla siebie stylu, powiększył swoją przewagę do pięciu oczek.
Niestety dla Karpova, Kasparov przystąpił do kontrataku, notując w kolejnych 21 partiach 3 zwycięstwa i 18 remisów. W tym momencie FIDE podjęła prawdopodobnie najbardziej kontrowersyjną decyzję od czasów swojego istnienia, a mianowicie zakończyła mecz. Zawodnicy rozpoczęli zmagania na nowo w 1985 r., tym razem w formacie 24 partii, w którym Kasparov zwyciężył z wynikiem 13-11. Ich kolejny pojedynek w 1986 r. także był bardzo zacięty, ale również w nim to Kasparov okazał się lepszy, wygrywając 12,5-11,5. Rok później Karpov niemal odzyskał tytuł mistrza świata. Gdy do końca meczu została jedna partia, prowadził 12-11, ale Kasparov zwyciężył w partii nr 24, co zgodnie z ówczesnymi zasadami, mówiącymi, że remis prowadzi do zachowania tytułu, sprawiło, że Kasparov pozostał nie musiał oddawać swojej korony. Ich ostatni pojedynek z 1990 r. także był bardzo wyrównany, Karpov przegrał go zaledwie jednym punktem, 12,5-11,5.
Pomimo tego, że Karpov nigdy nie odzyskał tytułu bezpośrednio od Kasparova, to ich mecze były niezwykle wyrównane. Dwaj szachowi tytani rozegrali między sobą w meczach o mistrzostwo świata 144 partie, z których 104 zremisowali, 21 wygrał Kasparov, a w 19 zwyciężył Karpov. Partie z ich meczów nie tylko zasłużyły na miano klasyków wszech czasów, ale miały również znaczący wpływ na historię szachów.
Po pojedynkach z Kasparovem Karpov wciąż grywał w turniejach na najwyższym poziomie, a w 1993 r., gdy jego rywal poróżnił się z FIDE, ponownie został mistrzem świata FIDE, pokonując w meczu GM Jana Timmana. Karpov dwukrotnie obronił odzyskany tytuł mistrza świata, mierząc się ze wschodzącymi gwiazdami z nowego pokolenia szachistów - w 1996 r. z GM Gatą Kamskym, a w 1998 r. z GM Viswanathanem Anandem. W 1999 r. Karpov odmówił obrony tytułu po tym, jak FIDE zmieniło format mistrzostw świata, zastępując mecz systemem pucharowym.
Po utracie tytułu mistrza świata
Z początkiem XXI w. Karpov zaprzestał udziału w turniejach klasycznych i skupił się na szachach szybkich i błyskawicznych. W 2002 r. pokonał Kasparova w symultanie rozgrywanej tempem szachów szybkich, a w 2012 r. zwyciężył w turnieju w Cap d’Agde, pokonując czołowych szachistów, w tym 9. na świecie GM-a Vassily’ego Ivanchuka.
W 2010 r., po zakończeniu kariery profesjonalnego szachisty, starał się o stanowisko prezydenta FIDE i był bardzo zaangażowany w rosyjską politykę. Karpov wciąż inspiruje wszystkich graczy lubiących grę pozycyjną i pozostaje bohaterem tysięcy szachistów na całym świecie, w tym byłych mistrzów świata Vladimira Kramnika i Magnusa Carlsena.
