GM Alexei Shirov
Bio
Alexei Shirov to arcymistrz pochodzący z Łotwy, który obecnie reprezentuje barwy Hiszpanii. W 1994 roku był zawodnikiem nr 2 na świecie. W 1998 roku wygrał mecz z GM-em Vladimirem Kramnikiem i został pretendentem do tytułu mistrza świata w szachach klasycznych. Miał zagrać o tytuł mistrza świata z GM-em Garrym Kasparovem, jednak mecz nigdy nie doszedł do skutku.
Shirov wystąpił na 11 Olimpiadach Szachowych, a w 2002 roku zdobył tytuł mistrza Hiszpanii. Łotysz, który słynie z błyskotliwej gry taktycznej oraz umiejętności znajdowania pięknych kombinacji i spektakularnych poświęceń, zachwyca szachowy świat już od trzech dekad. Jego książka pt. „Fire on the Board: Shirov's Best Games" (pl. Ogień na szachownicy: najlepsze partie Shirova) cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem fanów szachów i znalazła się na liście 10 najlepszych książek szachowych, które powinien przeczytać każdy użytkownik Chess.com.
- Styl gry
- Początki kariery
- Od arcymistrza do gracza klasy światowej
- Pretendent do tytułu mistrza świata
- Mistrzostwa Świata FIDE 1999-2000
- Dalsza kariera
Styl gry
Shirov jest uważany za jednego z najlepszych taktyków wszech czasów, podobnie jak jego rodak i trener w młodości, były mistrz świata GM Mikhail Tal. W świecie pełnym solidnych, grających pozycyjne szachy arcymistrzów, jego styl gry jest wyjątkowy. Na szczególne wyróżnienie zasługuje m.in. to, że jest niezwykle kreatywny, nie boi się atakować ani poświęcać materiału, a w trudnych sytuacjach nie traci głowy. Wydaje się, że Shirov najbardziej komfortowo czuje się w skomplikowanych pozycjach, kiedy na szachownicy panuje chaos, a wiele figur znajduje się pod biciem!
Poniżej przedstawiamy partię, która pokazuje kreatywność Shirova i jego umiejętność radzenia sobie w chaotycznych pozycjach. W 14. posunięciu Shirov oferuje swojemu przeciwnikowi, GM-owi Loekowi van Wely'emu, jakość, której ten rozsądnie nie przyjmuje. Dwa ruchy później Łotysz ponownie oferuje materiał, grając 16. Sd5, jednak ta ofiara również nie zostaje przyjęta. Po 18. Gxd6 aż trzy figury Shirova znajdują się pod biciem!
Dwa posunięcia później Shirov gra słynne 20. Se7!, które całkowicie paraliżuje pozycję czarnych. Van Wely poddaje się w 25. posunięciu, gdy na szachownicy stoi mat w 3 ruchach. Niesamowita partia! Większość zawodników marzy o rozegraniu w swoim życiu choć jednej partii tego kalibru. Dla Shirova tego typu pojedynki były niemal normą!
Początki kariery
W 1988 roku Shirov wygrał Mistrzostwa Świata w kategorii do lat 16. W 1989 roku został mistrzem międzynarodowym, a w 1990 roku zdobył tytuł arcymistrza. W tym samym roku zajął drugie miejsce w Mistrzostwach Świata Juniorów. Nawet jako nastolatek Shirov był bezwzględnym agresorem na szachownicy.
W poniższej partii Shirov sieje spustoszenie w otwartej pozycji na szachownicy. W piątym posunięciu poświęca skoczka, w ósmym gońca, a w 14. posunięciu wszystkie jego figury biorą już udział w ataku, podczas gdy jego przeciwnik wyprowadził tylko skoczka i hetmana. Po pięknym uderzeniu 15. Gd6! jest już po wszystkim, a w 17. posunięciu białe dają mata. Pamiętny atak, z którego dumni byliby Paul Morphy, Adolf Anderssen i Tal!
Shirov zaczął zdobywać światową sławę na początku lat 90-tych XX wieku. W 1990 roku zajął pierwsze miejsce w turnieju Lvov Zonal, a rok później wygrał turniej Lloyds Bank Open, wyprzedzając 129 zawodników, w tym wielu silnych arcymistrzów. Ponadto triumfował też w Międzynarodowym Festiwalu Szachowym Biel 1991, gdzie wyprzedził m.in. takich arcymistrzów jak Evgeny Bareev, Ulf Andersson, Joel Lautier, Larry Christiansen, Michael Adams, Viktor Gavrikov i Zdenko Kozul.
Poniższa partia z tego okresu pokazuje niesamowity talent Shirova do gry w ataku. Łotysz rozpoczyna natarcie od 15.Sg5 i w następnym posunięciu poświęca skoczka. W 22. posunięciu wszystkie figury Shirova atakują i są skoordynowane, podczas gdy figury jego przeciwnika są nieskoordynowane, a jego skrzydło królewskie jest rozbite i osłabione z uwagi na potężnego białego piona na g6.
W kolejnym ruchu Shirov poświęca swojego drugiego skoczka, a następnie ofiarowuje wieżę (której nie można pobić z powodu grożącego mata na polu h7). Siedem ruchów później Shirov dorabia drugiego hetmana—pamiętacie tego potężnego piona na g6? Jego przeciwnik poddał partię w 32. posunięciu, gdy na ósmej linii stały dwa białe hetmany i białe dawały mata w trzech.
Od arcymistrza do gracza klasy światowej
W styczniu 1992 roku Shirov znalazł się w pierwszej dziesiątce szachistów na świecie i nie opuścił tej pozycji przez prawie dziesięć lat. Nie minęło wiele czasu, zanim fenomenalny Łotysz zaczął grać w światowej klasy turniejach z najlepszymi zawodnikami na świecie. Shirov świetnie rozpoczął Międzynarodowy Festiwal Szachowy w Biel w 1992 roku, prowadząc po czterech partiach z wynikiem 3/4 i pokonując po drodze legendarnego GM-a Viktora Korchnoia. W drugiej połowie turnieju nie grał już tak dobrze i przegrał m.in. oba mecze z GM-em Anatolijem Karpovem.
W 1993 roku Shirov wziął udział w historycznym turnieju Linares, w którym wzięło udział dziewięciu z dziesięciu najlepszych zawodników na świecie. Łotysz uzyskał wynik 8/13 i zajął czwarte miejsce za Kasparovem, Karpovem i GM-em Viswanathanem Anandem, wyprzedzając za to Kramnika oraz arcymistrzów Vassilija Ivanchuka, Valery'ego Salova, Aleksandra Beliavsky'ego, Gatę Kamsky'ego, Bareeva, Artura Yusupova, Jana Timmana, Borisa Gelfanda oraz Ljubomira Ljubojevica.
Po turnieju w Linares Shirov wygrał w tym samym roku turniej w Monachium, wyprzedzając 11 silnych arcymistrzów. W turnieju międzystrefowym w Biel, również w 1993 roku, był o pół punktu od awansu do Turnieju Kandydatów.
Shirov kontynuował swoją znakomitą grę w turnieju Linares w 1994 roku. Podobnie jak rok wcześniej, również i w tym turnieju wzięło udział dziewięciu z dziesięciu najlepszych szachistów na świecie. Shirov uzyskał wynik 8,5/13, zajmując drugie miejsce (obok Kasparova) za Karpovem, ale wyprzedzając wielu światowej klasy zawodników, w tym m.in. arcymistrzów Veselina Topalova, Kramnika, Ananda, Kamsky’ego, Ivanchuka, Gelfanda, Judit Polgar i wielu innych. Mniej więcej w trakcie rozgrywania tego turnieju Shirov awansował na drugie miejsce na światowej liście rankingowej FIDE.
Oto przykład gry Shirova z tamtego roku, kiedy to pokonał zawodnika z Top 10 na świecie, Bareeva, w zaledwie 15 posunięciach! Ruch 15.Wad1 w wykonaniu Shirova jest niezwykły. Kiedy ostatnio widzieliśmy zawodnika z pierwszej dziesiątki przegrywającego w 15 ruchach?
W 1995 roku Shirov zagrał w swoim trzecim turnieju Linares i ponownie zanotował dobry występ. Uzyskał wynik 8/13, zajmując trzecie miejsce (ex aequo z Topalovem) za Ivanchukiem i Karpovem, ale przed dziesięcioma światowej klasy arcymistrzami. W 1996 roku Shirov zajął trzecie miejsce na turnieju w Tilburgu, ustępując kroku jedynie arcymistrzom Jeroenowi Piketowi i Gelfandowi, wyprzedzając jednak m.in. arcymistrzów Petera Leko, Karpova, Adamsa, Polgar i innych.
W poniższej partii z turnieju w Tilburgu w 1996 roku Shirov rozbija najsilniejszą zawodniczkę wszech czasów, Judit Polgar. Łotysz deklaruje swój zamiar niezwykle agresywnej gry, grając 10.g4, a następnie w 13. posunięciu poświęca skoczka. Kilka ruchów później Shirov poświęca drugiego skoczka, grając 16.Sd5. Po 20.Gxh7, skrzydło królewskie Polgar przestaje istnieć i partia jest już rozstrzygnięta.
W 1997 roku Shirov podzielił pierwsze miejsce z Topalovem na turnieju w Madrycie, wyprzedzając GM-a Nigela Shorta, Judit Polgar oraz sześciu innych światowej klasy arcymistrzów. Pod koniec 1997 roku Shirov wziął udział w Mistrzostwach Świata FIDE rozgrywanych systemem pucharowym (zwycięzca tego turnieju miał być rywalem Karpova w meczu o mistrzostwo świata FIDE w 1998 roku). Shirov był rozstawiony z nr. 7 i dzięki pokonaniu arcymistrzów Julia Grandy Zunigi, Gilberto Milosa i Vladimira Akopiana udało mu się dotrzeć do ćwierćfinału rozgrywek (pierwszej ósemki), w którym musiał jednak uznać wyższość ostatecznego zwycięzcy turnieju, Ananda.
Rok 1998 rozpoczął się dla Shirova dobrze—Łotysz osiągnął dobry wynik 7,5/13 w turnieju Hoogovens. Z uwagi na punktację pomocniczą zajął trzecie miejsce za zwycięzcami Kramnikiem i Anandem, ale wyprzedził Topalova, Karpova, Gelfanda, Polgar, Piketa, Salova i kilku innych arcymistrzów.
W 1998 roku Shirov zaliczył kolejny spektakularny występ w turnieju Linares. W stawce składającej się wyłącznie z zawodników z pierwszej dziesiątki na świecie zajął drugie miejsce, kończąc zawody z wynikiem 7/12. Turniej wygrał Anand, ale Shirov wyprzedził m.in. Kramnika, Kasparova, Svidlera, Ivanchuka i Topalova.
We wspomnianym turnieju Linares w 1998 roku Shirov zagrał posunięcie, które wielu uważa za jedno z najsilniejszych pojedynczych posunięć w historii szachów! W nieciekawie wyglądającej końcówce z różnobarwnymi gońcami, Shirov zadziwił wszystkich, grając 47…Gh3!!—posunięcie, które do dziś wprawia w zakłopotanie niektóre silniki szachowe.
Po tej oszałamiającej ofierze figury w końcówce, król Shirova przechodzi z e6 na f5, a następnie aż do b3, dzięki czemu czarne wygrywają partię. Shirov był w doskonałej formie przed meczem z Kramnikiem o prawo do walki z Kasparovem w meczu o mistrzostwo świata w szachach.
Pretendent do tytułu mistrza świata
To, że kolejnego pretendenta do tytułu mistrza świata mógłby wyłonić mecz Kramnika z Shirovem, zaproponował sam Kasparov i do takiego pojedynku faktycznie doszło w maju i czerwcu 1998 roku. Pierwsze trzy partie były remisowe, ale w czwartym starciu Shirov pokonał Kramnika w nieciekawej końcówce z różnowbarwnymi gońcami—Shirov pokonał Kramnika, mistrza technicznej gry w końcówkach, jego własną bronią! Kolejne cztery partie również zakończyły się remisami, tak więc przed ostatnią partią meczu Shirov prowadził 4,5-3,5.
W dziewiątej partii Kramnik zagrał ostrzejszy wariant przeciwko obronie Grunfelda w wykonaniu Shirova (ponieważ w partiach nr 1, 3 i 5 w głównych wariantach nie udało mu się uzyskać białymi żadnej przewagi). Kramnik ustawił rozległą strukturę pionową w centrum kosztem rozwoju figur, ale Shirov dość wcześnie zaczął ją podważać. W 16. posunięciu Kramnik ma silnego wolnego piona na d6, ale jego król nadal znajduje się w centrum szachownicy, a kilka ruchów później Kramnik daje Shirovowi szansę na otwarcie pozycji za pomocą 19...e4!
Po 21…Hb6 w wykonaniu Shirova szachownica staje w przysłowiowych płomieniach, a Kramnik, aby przeżyć, musi oddać figurę. Końcówka wieżowa po 37…Gxg2 pokazuje, że wieża nie może się równać gońcowi i trzem połączonym wolnym pionom. Shirov wygrał dziewiątą partię i cały mecz, dzięki czemu uzyskał prawo do zmierzenia się z Kasparovem o tytuł mistrza świata.
Negocjacje w sprawie meczu o mistrzostwo świata Kasparov-Shirov rozpoczęły się, jednak nigdy nie udało się zapewnić odpowiednich środków finansowych, przez co do meczu nigdy nie doszło. Czy Łotysz jeszcze kiedykolwiek będzie miał kolejną szansę na walkę o tytuł mistrza świata?
Mistrzostwa Świata FIDE 1999-2000
W Mistrzostwach Świata FIDE 1999, rozgrywanych systemem pucharowym, Shirov był rozstawiony z nr. 2. Aby dotrzeć do ćwierćfinału Łotysz pokonał arcymistrzów Ivana Sokolova, Milosa oraz Shorta. W ćwierćfinale (podobnie jak wszyscy inni wysoko rozstawieni zawodnicy) poniósł jednak niespodziewaną porażkę z rąk GM-a Liviu-Dietera Nisipeanu.
W 2000 roku Shirov zajął trzecie miejsce w turnieju Linares. Ukończył go za Kramnikiem i Kasparovem, ex aequo z pozostałymi zawodnikami: Anandem, Leko i świeżo upieczonym mistrzem świata FIDE GM-em Alexandrem Khalifmanem. W turnieju Rubinstein Memorial 2000 Shirov zajął drugie miejsce (ex aequo z Van Welym), tuż za Gelfandem.
W turnieju pucharowym Mistrzostw Świata FIDE 2000 Shirov był rozstawiony z numerem czwartym. W drodze do ćwierćfinału pokonał arcymistrzów Alexandra Onischuka, Mikhaila Gurevicha oraz Gelfanda. W ćwierćfinale Shirov wygrał z Bareevem, a w półfinale odprawił z kwitkiem GM-a Alexandra Grischuka, dzięki czemu awansował do finału, w którym mierzył się z Anandem. Shirov po raz kolejny stanął przed szansą zdobycia tytułu mistrza świata!
Na nieszczęście dla Shirova, Anand okazał się dużo lepszy i z łatwością wygrał mecz, zdobywając 3,5 pkt w 4 partiach. Korona mistrza świata FIDE przypadła więc reprezentantowi Indii.
Dalsza kariera (życie po mistrzostwach świata)
Po Mistrzostwach Świata FIDE w 2000 roku Shirov nadal grał (i wygrywał) w wielu turniejach. W 2002 roku Shirov zdobył mistrzostwo Hiszpanii, wyprzedzając m.in. GM-a Francisco Vallejo Ponsa i wielu innych arcymistrzów. W 2003 roku wygrał turniej kołowy Hrokurinn, wyprzedzając Korchnoia, Adamsa i siedmiu innych silnych arcymistrzów. W 2004 roku Shirov wygrał Międzynarodowy Turniej w Bośni, o półtora punktu wyprzedzając innych zawodników, a w 2004 i 2005 r. zwyciężał w turniejach poświęconych pamięci Paula Keresa (Paul Keres Memorial Tournament).
W 2005 roku w turnieju Smartfish Masters w Norwegii Shirov podzielił pierwsze miejsce z GM-em Peterem Heine Nielsenem, a w 2005 roku wygrał turniej Canadian Open. W 2005 roku w turnieju Gibraltar Masters zajął pierwsze miejsce ex aequo z arcymistrzami Levonem Aronianem, Kirilem Georgievem, Emilem Sutovskim i Zaharem Efimenką. W 2009 roku wygrał turniej M-Tel Masters, wyprzedzając m.in. arcymistrzów Magnusa Carlsena, Topalova i Ivanchuka.
W poniższej partii z 2008 roku Shirov w typowy dla siebie sposób poświęca wiele figur w pogoni za królem przeciwnika. Po debiucie jego przeciwnik stara się grać ostrożnie i solidnie, ale im bardziej białe starają się utrzymać prostą pozycję, tym bardziej Shirov stara się skomplikować sytuację. Łotysz po raz pierwszy zdradza swoje agresywne zamiary w 13. posunięciu, kiedy to wykonuje długą roszadę. Prawdziwa zabawa zaczyna się wraz z pierwszą ofiarą po ruchu 20…Wxg2+!
W kolejnych 11 posunięciach Shirov zmusza swojego przeciwnika do przejścia białym królem z pola g1 aż do c1, a następnie do poddania partii. Kolejny wspaniały przykład agresywnego ataku w wykonaniu Shirova!
W turnieju Corus w 2010 roku Shirov zajął drugie miejsce (razem z Kramnikiem) za Carlsenem, ale przed m.in. takimi arcymistrzami jak Anand, Hikaru Nakamura, Sergey Karjakin, Ivanchuk, Leko, czy też Fabiano Caruana. W poniższej partii Shirov prezentuje wolniejszy atak przeciwko młodemu GM-owi Vladislavowi Artemievowi. Shirov zdobywa w debiucie parę gońców, ale później w partii następuje długi i przeciągający się okres manewrowania figurami. W 23. posunięciu Shirov zdobywa przestrzeń na skrzydle królewskim za pomocą g4, a w 27. posunięciu zostaje otwarta linia h.
Shirov powoli kontynuuje budowanie ataku i udaremnia kontrę czarnych. Po 41.Wbh1 wszystkie ciężkie figury Łotysza znajdują się na linii h, a jego przeciwnik poddaje partię 10 ruchów później.
Po rozpadzie Związku Radzieckiego Shirov reprezentował Łotwę od 1991 do 1995 roku, po czym zmienił federację na hiszpańską. W 2011 roku powrócił do gry dla Łotwy, ale w 2018 roku jeszcze raz zmienił federację i obecnie ponownie reprezentuje barwy Hiszpanii.
Shirov to wciąż bardzo silny arcymistrz, który kontynuuje swoją doskonałą grę nawet 20 lat po ostatnim starciu o tytuł mistrza świata. W 2019 roku w turnieju FIDE Chess.com Grand Swiss na wyspie Man, Shirov zdobył 5,5/11 pkt., grając przeciwko Caruanie, Carlsenowi i Grischukowi. W Mistrzostwach Świata w Szachach Szybkich 2019 Shirov zajął 39. miejsce na 207 zawodników, uzyskując wynik 9/15. W 2020 roku Shirov wziął udział w Nutcracker Match of the Generations, uzyskując wynik 6,5/12.
