Carlsen uznany za niewinnego 3 z 4 zarzutów w sprawie Niemanna, ale musi zapłacić 10 tys. euro kary za wycofanie się z turnieju

GM Magnus Carlsen został uznany za niewinnego trzech zarzutów postawionych mu przez Komisję Etyki i Dyscypliny FIDE (EDC) po turnieju Sinquefield Cup 2022, ale musi zapłacić karę finansową za „wycofanie się z turnieju bez uzasadnionej przyczyny”.

Długo oczekiwany werdykt komisji dotyczący zarzutów przeciwko Carlsenowi za jego zachowanie po przegranej z GM-em Hansem Niemannem w turnieju Sinquefield Cup w końcu doczekał się ogłoszenia.

Carlsen, któremu potencjalnie groził zakaz udziału w turniejach rangi FIDE, został ostatecznie uznany za niewinnego najważniejszych zarzutów, jednak uznano go winnym „wycofania się z turnieju bez uzasadnionej przyczyny” i ukarano grzywną w wysokości 10 tys. euro (ok. 45 tys. złotych).

„Bardzo się cieszę, że sprawa dobiegła już końca” – powiedział Carlsen w wywiadzie dla TV 2 w Toronto. „Wiadomo, że możliwe były gorsze scenariusze” – dodał, mówiąc, że gdyby został wykluczony z gry w turniejach FIDE, grałby więcej w internecie.

Werdykt brzmi następująco:

• Artykuł 11.7(f): Lekkomyślne lub ewidentnie bezpodstawne oskarżenie o oszukiwanie w szachach: Niewinny
• Artykuł 11.6(b): Dyskredytowanie reputacji i interesów FIDE: Niewinny
• Artykuł 11.9 (f): Próba podważenia reputacji: Niewinny
• Artykuł 11.9(b): Wycofanie się z turnieju bez uzasadnionej przyczyny: Winny

W decyzji podkreślono, że Carlsen, jako mistrz świata i najwyżej notowany zawodnik na świecie, powinien dawać dobry przykład. Jego wycofanie się, uznane za akt „niesportowego zachowania”, stanowiło obejście odpowiednich procedur poufnego rozwiązywania tego typu kwestii.

EDC zauważyła, że zamiast wycofywać się z turnieju, Carlsen powinien był zastosować przysługujące zawodnikom odpowiednie środki proceduralne.

Wnioski Regana

FIDE wszczęła dochodzenie po tym, jak Carlsen publicznie oskarżył Niemanna o to, że oszukiwał częściej niż się do tego przyznał i że miało to również miejsce w ostatnim czasie.

EDC oparła swój werdykt na raporcie śledczym przeprowadzonym przez IM-a Kennetha Regana, profesora i wieloletniego doradcę FIDE ds. oszustw komputerowych. Profesor przeanalizował partie Niemanna w turnieju Sinquefield Cup i trzynaście innych turniejów na żywo z jego udziałem z ostatnich trzech lat. Regan stwierdził, że raport nie dostarcza żadnych statystycznych dowodów potwierdzających oszustwo.

W decyzji czytamy, że „wyniki Niemanna na przestrzeni lat są raz lepsze, raz gorsze, zgodnie z jego oczekiwanym poziomem gry”.

Regan odniósł się również do raportu Chess.com na temat Hansa Niemanna, w którym stwierdzono, że amerykański nastolatek „prawdopodobnie oszukiwał w ponad 100 partiach” w internecie – czyli w większej liczbie, niż sam przyznał. Profesor przeprowadził własną analizę statystyczną, która wykazała, że Niemann oszukiwał w 32-55 partiach.

W decyzji stwierdzono:

Analiza raportu Chess.com ujawniła rozbieżności w oświadczeniu arcymistrza Niemanna – twierdził on, że oszukiwał, gdy miał 12 i 16 lat, ale partie z 2017 r. oraz pojedynki z Bokiem w sierpniu 2020 r. miały miejsce po ukończeniu przez niego w czerwcu 17 lat. Kolejną ważną rozbieżnością jest to, że oszukiwanie miało miejsce w partiach rankingowych online.

Dwóch anonimowych „superarcymistrzów” przedstawiło komisji swoją opinię co do tego, czy doszło do oszustwa. Obaj uznali, że nie, ponieważ rozgrywane przez niego partie były „typowe dla gracza na poziomie arcymistrzowskim”. Jeden z nich zauważył jednak, że niektóre pojedynki były „nieco podejrzane”. 

W swojej odpowiedzi do EDC Carlsen skrytykował dochodzenie z uwagi na to, że przeanalizowano turnieje Niemanna tylko z trzech ostatnich lat. Wyraził również niepochlebną opinię na temat metodologii Regana, która, jak sam autor przyznał, nie jest doskonała, ponieważ przy jej pomocy nie da się „wyłapać oszustwa w pojedynczym ruchu w partii”.

Zgodnie z przybliżonymi szacunkami samego profesora Regana, aby móc wykryć oszustwo przy użyciu jego metodologii, graczy musiałby oszukać w trzech ruchach w partii w turnieju trwającym od sześciu do dziewięciu rund. Pozwany twierdzi, że w przypadku partii, w których biorą udział arcymistrzowie o wysokich rankingach, o zwycięstwie może zadecydować jedno posunięcie, a zatem prawdopodobieństwo wykrycia oszustwa przy zastosowaniu metodologii profesora Regana jest bardzo małe. 

FIDE: „Sytuacja pośrednia”

Najpoważniejszym zarzutem było naruszenie artykułu 11.7(f) Kodeksu Dyscyplinarnego FIDE, który zabrania „lekkomyślnego lub ewidentnie bezpodstawnego oskarżenia o oszukiwanie w szachach”. EDC wyjaśnia, co można uznać za oskarżenie, zwracając przy tym uwagę na to, że sam fakt wycofania się z turnieju nie jest równoznaczny z wysunięciem takiego oskarżenia.

Obiektywnie rzecz biorąc, Komisja EDC uważa, że po publicznym przyznaniu się arcymistrza Niemanna do oszukiwania, dowolna bezstronna osoba może przypuszczać, że arcymistrz Niemann oszukiwał i że prawdopodobnie oszukiwał częściej, niż się do tego przyznał. Założenie to potwierdza raport Chess.com oraz wnioski profesora Regana wynikające z analizy tego raportu. 

EDC nazywa ten konkretny przypadek „sytuacją pośrednią”, w której zarzut może zostać uznany za uzasadniony, choć osoba podejrzana nie została uznana za winną oszustwa. Komisja zaznaczyła, że stwierdzenie Carlsena dotyczące tego, że Niemann jest oszustem, zostało wygłoszone po tym, jak Niemann sam przyznał się do oszukiwania w internecie.

W opinii Komisji, ten fakt sprawia, że wypowiedź Carlsena nie jest lekkomyślna lub ewidentnie bezpodstawna, ponieważ Niemann sam przyznał się do oszukiwania. 

EDC odnotowała również swoje „rozczarowanie” niedostarczeniem dowodów przez Carlsena na początkowym etapie postępowania, kiedy zostało ono zawieszone z powodu toczącego się postępowania cywilnego przed amerykańskim wymiarem sprawiedliwości. EDC zauważa, że Carlsen powiedział, iż ma „konkretne dowody, które mógłby przedstawić po zakończeniu lub rozstrzygnięciu sporu sądowego w Stanach Zjednoczonych”, ale nigdy ich nie dostarczył.

Brak rozgraniczenia pomiędzy oszukiwaniem na żywo i w internecie

Nawet jeśli Carlsen „rozszerzył etykietę Niemanna jako oszusta na partie rozgrywane na żywo”, EDC nie chce dokonywać takiego rozgraniczenia.

Komisja EDC uważa, że nie ma potrzeby wprowadzania rozróżnienia pomiędzy różnymi formami oszukiwania. Niezależnie od tego, czy chodzi o oszukiwanie na żywo, czy też w szachach internetowych, oba wykroczenia są tak samo szkodliwe i stanowią naruszenie zasad uczciwości w sporcie. 

EDC uznała również, że Carlsen nie jest winny naruszenia Artykułu 11.9 (f) „Próba podważenia reputacji”. 

Nie można z całą pewnością stwierdzić, że arcymistrz Carlsen działał w złym zamiarze lub ze złych pobudek; nie ma dowodów sugerujących, że celowo i niesłusznie nazwał arcymistrza Niemanna oszustem, wiedząc, że jest odwrotnie. 

Choć w raporcie z dochodzenia stwierdzono, że oskarżenia Carlsena przeciwko Niemannowi naraziły reputację szachów na szwank, EDC nie zgodziła się z tym i stwierdziła, że nagłośnienie tej sprawy „uczyniło szachy popularnym tematem dyskusji na całym świecie”.

W związku z tym Komisja EDC nie uważa, że zainteresowanie tą sprawą zaszkodziło reputacji i interesom FIDE. Wręcz przeciwnie, Komisja jest przekonana, że sprawa mogła wzbudzić większe zainteresowanie i świadomość wielu osób, które teraz będą chciały dowiedzieć się, w jaki sposób faktycznie może dochodzić do oszukiwania w szachach.

Carlsenowi przysługuje odwołanie od nałożonej kary, które może złożyć w ciągu 21 dni.

Uwaga: Chess.com osiągnęło porozumienie i zakończyło spór prawny z Niemannem w sierpniu 2023 r. Carlsen wyraził również gotowość do ponownej gry z Niemannem.

[Aktualizacja z 13 grudnia 2023 r.: Do artykułu dodano wypowiedzi Carlsena z Toronto.]