TK 2022, runda 5: Nepomniachtchi ucieka spod topora i pozostaje na prowadzeniu

Po zakończeniu piątej rundy, GM Ian Nepomniachtchi utrzymał swoją półpunktową przewagę w Turnieju Kandydatów 2022, choć w starciu z GM Hikaru Nakamurą był przez chwilę w poważnych tarapatach. Mimo tego, że po raz drugi w tym turnieju wszystkie partie zakończyły się remisami, to nie brakowało w nich emocji, a największą szansę na odniesienie pierwszego w turnieju zwycięstwa miał GM Ding Liren.

Wielu fanów szachów może patrzeć na dzisiejsze wyniki i być niepocieszonymi. Nikt nie wygrał? Znowu??

Za tymi czterema remisami kryło się dziś jednak wiele dramaturgii i wspaniałych szachów. Na koniec dnia największym zwycięzcą okazał się Nepomniachtchi, bo to on najbardziej zyskał na tym, że sytuacja w tabeli nie uległa zmianie.

Caruana-Rapport ½-½

Najkrótsza partia dzisiejszego dnia okazała się również najbardziej ekscytującą. Caruana przystąpił do niej z bilansem bezpośrednich pojedynków 3-1, jednak ostatnie wyniki były korzystne dla Rapporta. Zawodnicy zremisowali swoją partię podczas niedawnego turnieju Superbet Romania 2022, a węgierski arcymistrz wygrał czarnymi w styczniu tego roku podczas turnieju w Wijk aan Zee 2022.

Po raz pierwszy Caruana musiał się dłużej zastanowić po ruchu 5...a6!?. Ten standardowy ruch zaskoczył go prawdopodobnie dlatego, że Rapport nigdy wcześniej w tej pozycji go nie zagrał. Wcześniej grywał tylko 5...Hc7 lub 5...Sf6, natomiast w partii przeciwko Dudzie w pierwszej rundzie, nie miał nawet takiej możliwości, ponieważ na szachownicy stanął ruch 5.Gf4.

Po 10 minutach Amerykanin zagrał interesujące 6.g4, pomysł zastosowany po raz pierwszy przez estońskiego arcymistrza Paula Keresa (1916-1975) przeciwko wariantowi Scheveningen w obronie sycylijskiej. Keres wyprzedził wtedy swoje czasy, ponieważ siłę tego ruchu pionem doceniono dopiero w latach 80-tych i 90-tych. Później jednak ta konkretna linia stawała się coraz mniej popularna.

Pozycja po ruchu 6.g4 Caruany.

Można by powiedzieć, że od tego czasu popularność wariantu Scheveningen została przejęta przez wariant Taimanova, nazwany tak na cześć czołowego rosyjskiego arcymistrza Marka Taimanova (1926-2016). Jednym z ostatnich odkryć w tym wariancie jest linia 6.Ge3 Hc7 7.g4, ale jak już wspomniałem, Caruana pchnął piona o jeden ruch wcześniej. Nawiasem mówiąc, to posunięcie było również próbowane przez Carlsena w partii szachów błyskawicznych.

Według Caruany, ruch 6.g4 to najbardziej agresywne posunięcie białych, które polega na wygonieniu czarnego skoczka z pola 'f6' i zyskaniu przestrzeni. Rapport jednak wcześniej od razu ustawił swojego skoczka na 'e7', choć po partii twierdził, że nigdy wcześniej nie widział wariantu z 6.g4.

Rapport: "Moja tak zwana kreatywność bierze się stąd, że moja znajomość teorii kończy się już w szóstym ruchu". 

Moja tak zwana kreatywność bierze się stąd, że moja znajomość teorii kończy się już w szóstym ruchu.
—GM Richard Rapport 

Grając 8.Sb3 Caruana zrezygnował z ewentualnej wymiany skoczków i od razu pojawiło się pytanie, czy czarne koniki nie depczą sobie czasem za bardzo po piętach. Rapport natychmiast rozwiązał tę kwestię za pomocą 8...Sa5, co spotkało się z aprobatą silnika, jednak następne bicie na 'b3' zdawało się poprawiać nieco sytuację białych.

12.Wf1 było subtelne, a po 15.Wd1 Caruana całkowicie zrezygnował z prawa do roszady. Szedł na całość.

Rapport stanął na wysokości zadania, gdyż odpowiedział najbardziej bezpośrednią kontrą na skrzydle hetmańskim, która opierała się na wywieraniu presji wzdłuż diagonali a5-e1 oraz na punkt 'b2'. Szachownica płonęła, ale silnik pokazał standardowe 0,00. Widział już, że Rapport miał za chwilę zagrać 19...e5!, co wymuszało powtarzanie ruchów i doprowadziło do remisu. 

Caruana powiedział, że nie widział wcześniej tego wariantu: "Zauważyłem go wtedy, gdy szybko zagrał 17...a3. Zrozumiałem, że zamierza zagrać 19...e5, ale w tamtej chwili nie widziałem żadnej możliwości uniknięcia remisu".

Pojedynek, który miał potencjał, by zostać wybrany na najlepszą partię turnieju, niestety zakończył się przedwcześnie, choć i tak dostarczył nam wielu emocji.

Po meczu Caruana nie ukrywał, że zagrał trochę ryzykownie. "Nie czułem, że mam pełną kontrolę nad partią, ale też w pewnym momencie poczułem, że być może stoję lepiej".

"Spodziewałem się tak naprawdę każdego wyniku, a remis jest jednym z nich" - zauważył Rapport, a potem dodał, że ponieważ od szóstego posunięcia zawodnicy byli już zdani tylko na siebie, to "w pewnym sensie nie graliśmy aż tak krótkiej partii, jak mogłoby się wydawać."

Firouzja-Duda ½-½

W swojej drugiej w turnieju partii białymi, Firouzja wyraźnie szukał dziś okazji do walki o cały punkt. W szachach klasycznych pokonał już Dudę aż cztery razy i jeszcze nigdy z nim nie przegrał.

Nie było zatem niespodzianką to, że Duda zagrał solidnie: tym razem nie wybrał wariantu Najdorfa, ale zdecydował się na obronę rosyjską. Zdobywca Pucharu Świata w 2021 roku gra 1...e5 mniej więcej raz na cztery partie, w których białe zaczynają od 1.e4, ale jeśli już to robi, to kolejnym ruchem jest zawsze 2...Sf6.

Polak w tym debiucie również czuje się jak w domu: na początku tego roku zremisował w tym wariancie partię online z mistrzem świata, a dzisiejsza partia aż przez 15 ruchów była kopią jednego z jego wcześniejszych pojedynków.

Po partii Duda powiedział, że właśnie z tego powodu był zdziwiony, że jego przeciwnik "zmarnował tak dużo czasu na zegarze".

We wcześniejszej wspomnianej przeze mnie partii, Duda również zdecydował się na podobny manewr na skrzydle hetmańskim. Polak lubi najwyraźniej, i nie bez powodu, dynamiczne szanse, jakie ta pozycja niesie ze sobą dla czarnych. 

Wykorzystując ładny motyw geometryczny, Polak mógł wymienić praktycznie wszystkie figury i piony na szachownicy, a następnie wsiąść do ekspresu i wysiąść na stacji "Remis Główny". Jeśli gra się czarnymi, można powiedzieć, że "zadanie zostało wykonane". Białym jednak często bardzo trudno jest ugrać coś więcej przeciwko obronie rosyjskiej.

Po partii Firouzja tym razem się nie uśmiechał, a wręcz wyglądał na przygnębionego. Przynajmniej jutro też będzie mógł zagrać białymi, tym razem przeciwko Caruanie.

Adnotacje - GM Rafael Leitao.

Nakamura-Nepomniachtchi ½-½

W ich 10. partii klasycznej (bilans: po dwa zwycięstwa i sześć remisów) Naka najwięcej pracy w przygotowaniu poświęcił na obronę rosyjską. Było bardzo prawdopodobne, że Nepomniachtchi, jako samotny lider, będzie szukał czegoś solidnego, a poza tym w meczu o mistrzostwo świata zagrał ten wariant przeciwko Carlsenowi aż trzy razy.

"Oczywiście podejrzewałem, że Ian zagra któryś wariant obrony rosyjskiej. Myślę, że w partii dostałem wszystko, co chciałem, chociaż nie wiem, jaka jest jej obiektywna ocena."

W jednej ze wspomnianych partii Carlsen zagrał 8.Sbd2, natomiast Naka wybrał starą główną linię z 8.c4, którą zagrał już raz sześć lat temu przeciwko Varuzhanowi Akobianowi podczas Mistrzostw USA w 2016 roku.

Nepomniachtchi długo myślał zarówno nad 13., jak i 14. posunięciem, przy czym grając 14...Gf8 zboczył z wariantu granego w partii Nakamura-Akobian. Wydawało się, że na szachownicy nie dzieje się zbyt wiele, ale nagle rosyjski arcymistrz popełnił bardzo duży błąd, wykonując ruch 16.....Hg4, który zagrał już po 14 sekundach.

GM Robert Hess, który dziś po raz pierwszy dołączył do komentatorów Chess.com, powiedział: "Nie da się zrozumieć sposobu podejmowania przez niego decyzji, ale jest to coś, co prześladowało go również w przeszłości".

Tym razem jednak nie chodziło o to, że grał zbyt szybko. Cóż, może i grał za szybko, ale to dlatego, że pomyliły mu się przygotowane warianty. W innej linii, ruch He4-Hg4 rzeczywiście działa. Nepo wyjaśnił po partii: "Nie tak to miało wyglądać; najwyraźniej dość mocno pomieszałem przygotowane warianty".

Najwyraźniej dość mocno pomieszałem przygotowane warianty.
—GM Ian Nepomniachtchi

Ten fakt zaczął powoli docierać do Nepomniachtchiego w momencie, gdy Nakamura zagrał 18.h3. Rosjanin wyglądał na załamanego, gdy podpierając głowę lewą ręką, w prawej ręce obracał białego piona. W międzyczasie przy szachownicy pojawił się Caruana, który przyglądał się tej partii ze szczególnym zainteresowaniem. Czy uda mu się dziś dogonić lidera?

Very dramatic day. Nepo has clearly had one of his impulsive moments. If he doesn't survive, we get to see how he's learned to handle setbacks/moods ...

— Jonathan Tisdall (@GMjtis) June 22, 2022

Nakamura kontynuował grę po profesorsku, raz powtarzając ruchy, aby przybliżyć się do kontroli czasu. Miał dość mało czasu na zegarze: przy posunięciu nr 22 pozostało mu 41 minut w porównaniu z godziną u jego przeciwnika.

Silnikowi bardzo podobała się jego pozycja, a Nepomniachtchi wiedział, że miał dziś bardzo dużo szczęścia. Po partii powiedział: "Nigdy nie widziałem żadnego decydującego ruchu dla białych, ale jest jasne, że białe są bliskie zwycięstwa".

W miarę upływu partii wydawało się, że Nakamura nie będzie miał wystarczająco dużo czasu, aby znaleźć najbardziej precyzyjne ruchy i wywierać ciągły nacisk na przeciwnika. Z kolei Nepomniachtchiemu udawało się znajdować doskonałe ruchy w defensywie.

Przewaga białych powoli topniała i w 32. posunięciu Nakamura kręcił z niedowierzaniem głową i wyglądał na bardzo rozczarowanego. Wkrótce później zdecydował się na powtarzanie ruchów.

Adnotacje - GM Rafael Leitao.

Jeśli chodzi o niewykorzystane szanse, to 23.Sh4! było może nieco zbyt komputerowe, ale Nakamura miał rację, gdy w wywiadzie po partii wspomniał o tym, że powinien zagrać 25.Sd4! zamiast 25.Sd2 i nazwał to "nagłym zaćmieniem umysłu".

"... if I don't have the sudden brain slip and play Nd2—if I go Nd4 I think it's much better if not winning," says Nakamura on perhaps a missed opportunity against Nepomniachtchi today. #FIDECandidates pic.twitter.com/7gp6aSBCa0

— ChesscomLive (@ChesscomLive) June 22, 2022

Po partii, Nakamura nagrał kilkunastominutowy filmik, w którym przeprowadził dokładną analizę pojedynku. Można ją zobaczyć na poniższym nagraniu (w jęz. ang.):

Radjabov-Ding ½-½

Ding stracił dziś ogromną szansę, by zrewanżować się Radjabovowi za przegrany finał w dogrywce Pucharu Świata w 2019 roku. To właśnie dzięki tamtemu turniejowi Radjabov dostał się do Turnieju Kandydatów.

Ding grał już wcześniej system z wczesnym Gb4+ przeciwko katalonce, w tym zremisował w tym wariancie z Caruaną podczas Turnieju Kandydatów w 2018 roku. Radjabov miał więc nad czym popracować rano przed partią, jednak i tak nie udało mu się uzyskać żadnej realnej przewagi w tym debiucie.

Naturalnie wyglądające 11...c5 było pierwszym nowym posunięciem, choć do tej pozycji dotarły kiedyś tylko dwie partie. W tej pozycji krytyczny wydawał się ruch 12.a3, który zakłócał komunikację pomiędzy hetmanem i gońcem czarnych, ale Radjabov wybrał inną opcję.

Azerbejdżanin zagrał do przodu pionami 'e' i 'f', czym osłabił nieco swojego króla. Ding wykorzystał później ten fakt grając 19.....Hb7! Pozycja czarnych wyglądała bardzo dobrze, a w miarę dalszych manewrów Dinga, jego przewaga stopniowo rosła.

Jeden błąd Dinga został niezauważony, ponieważ Radjabov nie zdecydował się na próbę zagrania 36.Sf5!?, która powinna wystarczyć do utrzymania pozycji. Potem jednak nastąpiła kolejna niedokładność: mając jeden ruch do wykonania przed pierwszą kontrolą czasu, Ding zachowywał się bardzo nerwowo i ostatecznie nie zdecydował się na wygrywające posunięcie 40...Gxd4.

Ding Liren had to find the only move 40...Bxd4 to keep a winning advantage.

Radjabov is back in the game.#FIDECandidates pic.twitter.com/RBukiny9go

— ChesscomLive (@ChesscomLive) June 22, 2022

Gdy Radjabov podszedł do szachownicy, na jego twarzy widać było ulgę - i słusznie. Czarne całkowicie straciły przewagę i nie było już żadnych trudności z doprowadzeniem do remisu.

Adnotacje - GM Rafael Leitao.

Ding i Nakamura, którzy zagrają ze sobą jutro w szóstej rundzie, stracili dziś swoje szanse na zwycięstwo. Ciekawie będzie zobaczyć, jak podejdą do tego meczu po rozczarowującym wyniku, jaki uzyskali dzisiaj. W jutrzejszym pojedynku obaj zagrają tym samym kolorem, co dzisiaj, a więc Nakamura będzie grał białymi, a Ding czarnymi.

Runda 5 - wyniki

Runda 6 - kojarzenia

Poprzednie artykuły:

• TK 2022, runda 4: Nepomniachtchi pokonuje Firouzję i wysuwa się na prowadzenie
• TK 2022, runda 3: Dzień remisów i imponująca gra w obronie Nakamury
• TK 2022, runda 2: Remis w pojedynku liderów, Nakamura ogrywa Radjabova
• TK 2022, runda 1: Zwycięstwa Caruany i Nepomniachtchiego na początek turnieju
• Który z zawodników ma najlepsze wyniki po zakończeniu pandemii? (artykuł w j. ang.)
• Kto wygra Turniej Kandydatów: Analiza (artykuł w j. ang.)
• Kto wygra Turniej Kandydatów?
• Turniej Kandydatów 2022: Wszystkie niezbędne informacje