W jaki sposób dostrzec szansę na szachownicy?

Na początku partii profesjonalny szachista rozumie detale debiutu, który gra i który, oczywiście, wcześniej dogłębnie przeanalizował. Wie gdzie powinny stać jego figury, jest dobrze zaznajomiony z niuansami struktury pionkowej i doskonale orientuje się, czy będzie to powolna, pozycyjna potyczka czy nieokrzesana, bezwzględna, taktyczna wymiana ciosów.

Oczywiście, jeśli przeciwnik popełni błąd lub w jakiś sposób zmieni się dynamika pozycji, wtedy ta powolna, pozycyjna potyczka może zostać w mig porzucona i zastąpiona młotem Thora.

Naturalnie to samo może wydarzyć się w grze środkowej: wszystko toczy się po Twojej myśli, sądzisz, że wiesz dokładnie, co Cię czeka i nagle wszystko wywraca się do góry nogami! To właśnie pokazuje realia szachowej rywalizacji: Twoja partia może przebiegać według Twoich planów, jakieś uderzenie taktyczne może te plany pokrzyżować albo szachownicę może spowić mrok, w którym ciężko wykonać jakikolwiek krok.

Mówiąc wprost, w jaki sposób możesz dostrzec zmianę, która następuje? I w jaki sposób możesz wykorzystać szanse, jeśli ich nie szukasz?

Dla amatorów jest to katastrofalny problem. W mojej nowej serii pokażę przykłady, które pomogą Ci odnaleźć, bądź nie, właściwą drogę. W obu przypadkach, to do Ciebie należy dojście do tego, o co tam chodzi, co jest najlepsze w pozycji, czy jakaś szansa czai się w gąszczu możliwości oraz (jeśli miewasz takie odchyły) możesz nawet dorzucić jakieś filozoficzne to i owo.

PRZYKŁAD 1

Czarne właśnie zagrały ...f7-f6, atakując białego skoczka na e5. Może on pójść na g4 lub f3. Które odejście byś wybrał?

PRZYKŁAD 2

Typ pozycji, jaki każdy widział wiele razy. Przyjrzyjmy się trzem możliwościom białych: 14.Sxe4, prowadzące do wymiany niektórych figur, 14.Wb1 tak na wypadek, gdyby pionek 'b' został w pewnym momencie zaatakowany oraz agresywne 14.g4.

Co byś zagrał i dlaczego?

PRZYKŁAD 3

Białe mają do dyspozycji dwa popularne ruchy: 6.cxd5, 6.h3 oraz 6.Gf4. Zauważ, że podałem trzy. Który z nich nie jest logiczny?

PRZYKŁAD 4

Białe zagrażają czarnemu hetmanowi. Co byś zagrał na miejscu czarnych?

PRZYKŁAD 5

Białe zagrały 12.Wa3, mając zamiar zdwoić wieże i naciskać na a7. Jest to dobry ruch czy białe miały coś lepszego?

ODPOWIEDZI

ROZWIĄZANIE PRZYKŁADU 1

Czarne właśnie zagrały ...f7-f6, atakując białego skoczka na e5. Może on pójść na g4 lub f3. Które odejście byś wybrał?

Realia są takie, że uciekając na f3 lub g4, białe robią to, czego oczekują czarne. Z psychologicznego punktu widzenia wygląda to tak, jakby czarne mówiły: "Atakuję Twojego skoczka, więc musisz się nim ruszyć!", a białe odpowiedziały, "Tak, widzę to. Masz mnie za idiotę?"

Widzę to cały czas! To prawda, amatorzy często jak zahipnotyzowani ulegają myśleniu typu:  "on bije, ja odbijam." Jest to część mentalności przymusu (tak jak w tym przypadku "Muszę odbić!"). Ale w wielu przypadkach nie musisz odbijać.

Tak naprawdę, to białe miały wygraną na dwa sposoby:

JESZCZE RAZ: 

W przykładzie pierwszym zapytałem "Dokąd muszę uciec skoczkiem z e5?"

Pewien jegomość powiedział: "Pierwsze ćwiczenie mnie zmyliło." Drugi dodał: "Prawidłowe pytanie powinno brzmieć 'jaki jest najlepszy ruch białych?'"

Nie o to chodzi. W partii szachów, kiedy widzisz, że Twój hetman jest atakowany, piersze, co przychodzi Ci na myśl jest "muszę ratować mojego hetmana!" Jednak zaraz potem powinieneś zdać sobie sprawę z tego, że nie musisz ruszać się hetmanem. Tak naprawdę to ruch hetmanem byłby błędem.

Moje pytanie o to, gdzie należy odejść skoczkiem z e5, powinno wskazać Ci, jaka powinna być Twoja pierwsza myśl. Ale NIE POZWÓL, aby pierwsza myśl decydowała, co ostatecznie zrobisz.

W skrócie: Nikt nie powie Ci w trakcie partii, co jest dobre, a co złe. Zdarzą się przypadki, w których oczywisty ruch będzie również tym najlepszym. Ale będą także sytuacje, w których oczywisty ruch będzie grubym błędem. Nie bierz niczego za pewnik.

ROZWIĄZANIE PRZYKŁADU 2

Typ pozycji, jaki każdy widział wiele razy. Przyjrzyjmy się trzem możliwościom białych: 14.Sxe4, prowadzące do wymiany niektórych figur, 14.Wb1 tak na wypadek, gdyby pionek 'b' został w pewnym momencie zaatakowany oraz agresywne 14.g4.

Co byś zagrał i dlaczego?

Ogólnie rzecz biorąc, 14.Wb1 jest pasywne. Nie wygrasz partii w ten sposób. 14.Sxe4 jest najlepsze i wszystkie trzy wyniki są wtedy możliwe. 14.g4 jest to ruch w stylu macho. Jednak zagranie go świadczyłoby o przeoczeniu wielu taktycznych motywów. Po pierwsze, pionek 'b' jest niebroniony. Nie byłoby to aż takie złe, gdyby nie drugi problem, z jakim zmagają się białe. Ten problem to motywy rentgena po przekątnej g1-a7. Zatem jeśli czarne po 14.g4 zagrają 14...Hb6, możesz z całą pewnością powiedzieć, że czarne zauważyły i wykorzystały tę okazję.

ROZWIĄZANIE PRZYKŁADU 3

Białe mają do dyspozycji dwa popularne ruchy: 6.cxd5, 6.h3 oraz 6.Gf4. Zauważ, że podałem trzy. Który z nich nie jest logiczny?

Tym rzezimieszkiem jest 6.h3. Każdy ruch jest istotny i musisz upewnić się, że ruch, który wykonujesz nie jest stratą czasu. A czy umiesz wyjaśnić dlaczego 6.h3 jest najlepsze? No właśnie, czy to posunięcie cokolwiek wnosi? No tak, nie pozwala na ...Gg4 czy ...Sg4, ale czy są to rzeczy, których należy się obawiać? Absolutnie nie!

Nie dasz rady sprawić, że Twój przeciwnik nie mógł się niczym ruszyć, a jeśli spróbujesz, nagle zdasz sobie sprawę, że grasz bardzo zachowawczo. Mówiąc wprost: 6.h3 świadczyłoby o tym, że się boisz. Zamiast próbować stworzyć plan ataku, drżysz ze strachu. 6.h3 jest tego efektem.

Jest jasne, że 6.h3 nie jest groźne dla czarnych. Spójrzmy na dwa pozostałe ruchy:

Jeśli nie podoba Ci się 6.cxd5, możesz zagrać:

ROZWIĄZANIE PRZYKŁADU 4

Białe zagrażają czarnemu hetmanowi. Co byś zagrał na miejscu czarnych?

Początkujący szachiści uczą się, że gońce i skoczki są warte trzy punkty, a wieża pięć. Jest to bardzo pomocna wiedza. Jednak w miarę, jak stajesz się lepszy w szachy oraz oglądasz coraz więcej partii mistrzów, zdajesz sobie sprawę, że przykładów ofiarowania materiału (oddanie wieży za gońca lub skoczka przeciwnika) jest w nich bez liku. Jest ich na tyle dużo, że możesz zacząć zastanawiać się nad starym podziałem na trzy i pięć punktów.

Oczywiście wieża jest lepsza niż goniec lub skoczek, chyba że inne czynniki wpływają na zmianę rzeczywistości i sprawiają, że te zasady nie mają zastosowania. Na przykład, jeśli oddajesz wieżę za silnego skoczka i pionka, jesteś do tyłu tylko o małego pionka. A jeśli dostajesz w zamian tego pionka oraz atak, to wtedy nie powinieneś zbyt długo się namyślać.

Sądzę, że teraz rozwiązałeś nasz mały problem:

ROZWIĄZANIE PRZYKŁADU 5

Białe zagrały 12.Wa3 i mają zamiar zdwoić wieże i naciskać na a7. Jest to dobry ruch czy białe miały coś lepszego?

Białe mają przewagę, ale 12.Wa3 jest raczej wolne i pozwala czarnym na kontrgrę w centrum (zapamiętaj starą zasadę: "Najlepszą reakcją na atak na skrzydle jest kontruderzenie w centrum."). Zachowaj w pamięci że jeśli możesz grać w centrum, zazwyczaj powinieneś to zrobić (centrum jest najważniejszą częścią szachownicy).

Niemniej, białe wciąż mają przewagę po:

Mogłbyś zapytać dlaczego 12.Wa3 jest "wolne", skoro prowadzi do przewagi białych? Otóż chodzi o to, że białe mogły dostać o wiele więcej, od razu uderzając w centrum:

W tej partii obie strony były świadome otwartej linii 'a' i nacisku na a7. Jednakże białe nie zorientowały się, że to nad centrum wieje wiatr. Częściowo chodzi o to, że białe nie zapytały (bynajmniej nie werbalnie!), "Co zagrają czarne?" A jeśli nie wiesz, co powienien zrobić Twój przeciwnik, to jesteś chodzącym celem.