Nauka na błędach superarcymistrzów

Sierpniowy turniej FTX Crypto Cup był niezwykle emocjonujący i każdy szachista mógł znaleźć w nim coś dla siebie. Z mojego punktu widzenia, najbardziej atrakcyjne były popełniane przez zawodników liczne, poważne błędy. Tak, dokładnie to mam na myśli! Teraz pozwólcie, że wyjaśnię o co mi chodzi. 

Już dawno temu zauważyłem, że poważne błędy pamiętamy znacznie lepiej niż genialne posunięcia. Na przykład, jeśli kiedykolwiek wspomnę moim uczniom o GM Tigranie Petrosianie, to często słyszę: „Czy to nie ten facet, który w jednym ruchu podstawił hetmana?". Oczywiście, mają na myśli następującą niesławną partię:

Widzicie, mistrz świata Petrosian rozegrał setki wspaniałych partii i wykonał tysiące genialnych ruchów, a jednak dla wielu mniej doświadczonych graczy wciąż pozostaje „facetem, który podstawił swojego hetmana". Skąd to się bierze? Cóż, gdy kiedykolwiek silny arcymistrz, a jeszcze lepiej gdy jest to mistrz świata, popełnia poważny błąd, daje to nadzieję wielu niżej notowanym graczom.

Oto ich rozumowanie: „Tak, popełniam dziesiątki błędów w każdej partii, ale to nic wielkiego biorąc pod uwagę fakt, że superarcymistrz podstawił mata w jednym ruchu. To znaczy, że wciąż mam szansę zostać kiedyś arcymistrzem lub nawet mistrzem świata".

Tak więc błędy mistrzów świata dodają nam, zwykłym śmiertelnikom, nieco otuchy i nadziei i to dlatego zapamiętujemy je na długo.

Widzę w tym wielką szansę dla nas, trenerów szachowych. Skoro większość szachistów tak dobrze pamięta błędy arcymistrzów, dlaczego nie mielibyśmy wykorzystać ich do nauki? Zacznijmy od największego błędu wspomnianego na początku turnieju, kiedy to niezwykle utalentowany zawodnik podstawił mata w jednym ruchu.

To była partia blitza, więc podstawki są nieuniknione, ale przypuszczam, że jednym z czynników, który przyczynił się do popełnienia tego błędu było to, że białe wygrywały. To dość podobny przypadek do powyższej partii Petrosiana i zarazem dość typowy dla wielu graczy: gdy mamy wygraną pozycję, tracimy poczucie zagrożenia. Myślenie typu „właściwie jest już po partii" nie pomaga w utrzymaniu lepszej koncentracji. Z tego powodu w szachach bardzo często zdarzają się podstawki w całkowicie wygranej pozycji.

Oto kolejny przypadek niewiarygodnego błędu:

W jaki sposób tak znakomity arcymistrz jak Alireza Firouzja mógł popełnić taki błąd w tak podstawowej pozycji? A propos, jeśli uważacie, że ta pozycja wcale nie jest taka podstawowa, to spójrzcie na poniższą partię. W taki oto sposób szachista, który ma 500 punktów rankingowych mniej niż Firouzja, z łatwością doprowadził do remisu. Pozycja jest tak prosta, że nie było niestety żadnej możliwości popełnienia błędu. Dlaczego „niestety"? Cóż, spójrzmy na partię:

Dlaczego więc Firouzja popełnił błąd w tak podstawowej końcówce? Owszem, nie miał zbyt wiele czasu na zegarze, ale jeśli zna się tę teoretyczną pozycję, to bez większych problemów powinno się być w stanie doprowadzić do remisu - zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że zawodnicy mieli w partii dodawany czas. Spójrzmy na partię, która została rozegrana zaledwie trzy dni później!

Firouzja ponownie rozgrywał tę samą końcówkę z pionami 'f' i 'h' i również w tym przypadku jest to teoretyczny remis. Pierwszą gruntowną analizę tej pozycji przeprowadził w 1949 roku GM Mikhail Botvinnik, który zalecał utrzymywanie czarnej wieży na polu 'a1', skąd mogłaby dawać białemu królowi szacha zarówno z dołu, jak i z boku.

Bardzo trudno jest utrzymać remis w takich końcówkach, gdy ma się zaledwie kilka sekund na zegarze. Niemniej jednak, znajomość kluczowych idei powoduje, że jest to możliwe. Wydaje mi się, że Firouzja w jakiś sposób zaniedbał naukę tej konkretnej końcówki i stąd taki wynik. To nie pierwszy raz, kiedy szachista, którego nazywam przyszłym mistrzem świata, spartaczył podstawową końcówkę. Myślę, że to właśnie gra końcowa może być głównym obszarem do poprawy w jego grze. Poza tym, jeżeli były zawodnik numer dwa na świecie popełnia tak podstawowe błędy, to znaczy, że nauka końcówek mogłaby wyjść na dobre każdemu z nas!

Jeśli już mówimy o graczach numer dwa na świecie, natychmiast przychodzi mi na myśl GM Levon Aronian. Popełnił on w tym turnieju taki błąd, jakiego nie pamiętam, bym kiedykolwiek widział w partiach arcymistrzów! Oceńcie sami:

To jest po prostu niewiarygodna sekwencja ruchów. Najpierw, grając 67.Gd2?? białe proponują wymianę swojego piona h4 na piona f4 czarnych. Nie trzeba chyba wyjaśniać, że te dwa piony nie mają takiej samej wartości. O ile zdobycie piona z f4 nie daje białym absolutnie nic, ponieważ ich własny pion f3 nigdy nie stanie się wolnym pionem, o tyle pion h5 czarnych natychmiast staje się wolnym pionem bandowym, który dość szybko powinien rozstrzygnąć o losach partii.

Ku mojemu zdumieniu Duda nie przyjął propozycji Aroniana, ale zagrał 67...Kd7?? pozwalając białym naprawić swój błąd poprzez zagranie 68.Ge1. Aronian nadal nalegał jednak na wymianę i przez to partia wkrótce dobiegła końca.

Jedynym wytłumaczeniem ruchu 67...Kd7 ze strony Dudy jest to, że prawdopodobnie spodziewał się, iż przeciwnik zagra 67.Gf2 i po prostu skorzystał z opcji premove. Jeśli było inaczej, to naprawdę nie wiem, co myśleć o tym podwójnym błędzie. Tak czy inaczej, jest to niewiarygodny przykład dwóch superarcymistrzów, którzy popełnili błąd w podstawowej końcówce.

Celem tego artykułu nie jest oczywiście piętnowanie błędów arcymistrzów. W gruncie rzeczy nadal wierzę, że Firouzja zostanie kiedyś mistrzem świata. Jak wspomniałem powyżej, im większy błąd, tym łatwiej innym szachistom nauczyć się czegoś na jego podstawie. Dlatego jestem przekonany, że od tej pory, moi drodzy Czytelnicy, nigdy nie dacie swojemu przeciwnikowi szansy na wyrobienie wolnego piona bandowego w końcówce.