Kto będzie kolejnym Mistrzem Świata w szachach?

Kto będzie następnym Mistrzem Świata? Kilka tygodni temu byliśmy świadkami, jak Alireza Firouzja pokonał w zaciętym meczu Magnusa Carlsena i naturalnym jest, że powoli zaczynamy zastanawiać się, komu uda się odebrać Carlsenowi mistrzowski tytuł.

I o ile Firouzja, aktualny ranking 2728, jest zawodnikiem, obok którego nie można przejść obojętnie, to kandydatów do objęcia schedy po Carlsenie za kilka lat, jest więcej. Irańczyk w tym roku kończy 17 lat, a już jest na szczycie światowej listy rankingowej juniorów oraz zajmuje 21 miejsce w klasyfikacji ogólnej. W tym artykule jednak chcę poświęcić więcej uwagi także innym młodym talentom.

Osiągnięcie rankingu 2600 nie jest łatwym zadaniem, a szybki rzut oka na listę rankingową, mówi nam, że aktualnie jest trzech młodzieńców poniżej 16. roku życia, którzy mogą pochwalić się takim osiągnięciem. Jednak pytanie brzmi: kto będzie rządził w szachach, nie tylko juniorskich, w ciągu najbliższych 5 lat?

Tabela 1: czołowa dziesiątka do lat 16-tu.

Trzech czołowych kandydatów

Widzimy, że o ile to najwyżej sklasyfikowany junior do lat 16-tu legitymuje się rankingiem 2627, o tyle gracz z 10. miejsca ma ranking 2481. Oczywiście ranking 2481 jest imponujący, jednak do 2600 jeszcze sporo brakuje. Każdy z tych graczy ma ogromny potencjał, ale chcę skupić się na trzech z nich.  

Nodirbek Abdusattorov (Uzbekistan), Nihal Sarin (Indie) oraz Rameshbabu Praggnanandhaa (Indie),wszyscy powyżej 2600, to nazwiska, które możemy oglądać na listach startowych turniejów wysokiej rangi. W żadnym razie, zdobycie mistrzostwa świata nie jest zadaniem łatwym i z pewnością nie uda się to żadnemu z wymienionych jutro, ale jeśli szukasz ciekawego zakładu ze swoim przyjacielem, śmiało możesz postawić na któregoś z wymienionej trójki. 

Trzy typy progresu

Zanim przejdę do bardziej szczegółowej analizy każdego z tych młodzieńców, chcę także wskazać, że o ile uzyskanie wysokiego rankingu w młodym wieku (Carlsen) może dawać podstawy do myślenia, że dojdziesz na sam szczyt, to niekoniecznie musi to oznaczać, że przekroczysz magiczną barierę 2800 (Teimour Radjabov). Z drugiej strony, Fabiano Caruana zaczął być uważany za wielki talent w wieku 19 czy 20 lat, kiedy coraz częściej zdarzało mu się pokonywać czołowych graczy. W wieku 14 lat daleko mu było do granicy 2600 (miał ranking 2444), a ranking 2600 osiągnął w wieku lat 16.

Próbkę umiejętności Caruany mogliśmy obserwować w roku 2012, kiedy to pokonał Sergeya Karjakina, który w tamtym czasie był już członkiem "Klubu 2700" od wielu lat. Kiedy ktoś jako dziecko jest uważany za ogromny talent, nie oznacza to, że zostanie Mistrzem Świata po przekroczeniu 20-stki, ale z drugiej strony, kiedy ktoś w wieku 14 lat nie ma jeszcze rankingu 2600, wcale nie oznacza, że Mistrzem Świata nie zostanie. Chciałabym podkreślić fakt, że nie masz 2600 w wieku 16 lat nie oznacza, że powinieneś zrezygnować z osiągania najwyższych celów w szachach.

Na potrzeby tego artykułu przyjęłam, że będę kierować się tylko rankingami w szachach klasycznych.

Talenty z Indii

Zdecydowałam się przyjrzeć postępom Praggnanandhaa i Nihala łącznie, ponieważ tych dwóch graczy spędziło dużo czasu, trenując razem. Wykres zmian rankingu Praggnanandhaa (ranking 2608 w wieku 14 lat) pokazuje nam pewien trend, który można zaobserwować u większości juniorów, którzy osiągają wysoki ranking (2400+): ogólny szybki wzrost dzięki przelicznikowi K40 oraz znaczące spadki, także spowodowane wpływem przelicznika K40. Ów przelicznik został wprowadzony w 2014 roku. Oznacza on, że ranking gracza poniżej 18 roku życia, który nie przekroczył jeszcze 2300, zmienia się bardzo dynamicznie.

Od 2016, kiedy to przekroczył 2300, Praggnanandhaa stale i stabilnie kroczy ku 2600. Widać, że w pewnym momencie krzywa nieco się wypłaszcza. Jest tak ponieważ młodzi, utalentowani gracze początkowo progresują bardzo szybko, ale potem ich przeciwnicy są coraz silniejsi i nie jest już tak łatwo.

Wykres 1: Zmiany rankingu Praggnanandhaa.

Wykres 2: Zmiany rankingu Nihala.

Wykres postępów Nihala wygląda bardzo podobnie. Ma ranking 2620, a od czerwca 2019 Nihal zdobył 14 punktów rankingowych w 78 partiach. Z pewnością wypłaszczenie, jakie widać pod koniec (po raczej stałym, choć powoli zwalniającym wzroście rankingu) jest spowodowane przez COVID-19, ponieważ turnieje zostały przełożone ze względów bezpieczeństwa, ale braku tak znaczących postępów nie można przypisywać jedynie brakowi możliwości gry w ostatnich miesiącach. Wiadomo, że na wyższym poziomie nie tak łatwo wygrywać ze względu na coraz wyższy poziom przeciwników.

Czasem nie jest łatwo uwierzyć, że taki dzieciak ma już ranking 2600. Photo: Maria Emelianova/Chess.com.

Nihal w pracy. Photo: Maria Emelianova/Chess.com.

Ci gracze mają także lepszej jakości zaplecze, np. trenerów czy sekundantów, w porównaniu z przeciwnikami z którymi nasi bohaterowie mierzyli się jakiś czas temu, co wpływa na lepsze przygotowanie do partii. Oczywiście nie mam żadnych wątpliwości, że Nihal i Praggnanandhaa są już wytrawnymi graczami, ale trzeba pamiętać, że większość ich turniejowych przeciwników ma o wiele większe i dłuższe doświadczenie gry na wysokim poziomie, a co za tym idzie - także i wiedzę.

16-latek o najwyższym rankingu

Abdusattorov, którego ranking (2627) jest nieco wyższy od wcześniej wspomnianych Hindusów, progresował w nieco inny od nich sposób. Grałam z Abdusattorovem jakieś 5 lat temu, czyli zanim jeszcze jego ranking tak mocno wystrzelił w górę, co oznacza że w pewnym sensie dołożyłam swoją cegiełkę do jego 2600! W momencie rozgrywania tej partii (miał wtedy 10 lat, a ja 15) był już dosyć silnym szachistą.

Dla porównania, w 2014 roku miałam 14 lat i ranking 2157, podczas gdy mój 9-letni rywal - ranking 2186. Czy spodziewałam się, że w ciągu kilku lat przekroczy 2600? Mówiąc szczerze, kompletnie nie, ale cieszę się, że osiągnął już tak wiele i to w tak młodym wieku.

Wykres 3. Zmiany rankingu Abdusattorova.

O ile widzimy, że zarówno Nihal jak i Praggnanandhaa mieli całkiem pokaźne zyski rankingowe w każdym miesiącu, o tyle Abdusattorov zyskał aż 201,6 punktu w kwietniu 2015, w czym duża zasługa przelicznika K40. Pozwoliło mu to przekroczyć barierę 2400. Od tego momentu na krótki okres (luty - październik 2016) jego ranking spadł poniżej 2400, aby potem, z małymi przerwami na niewielkie spadki, urosnąć do poziomu 2600.

Młody Abdusattorov w trakcie głębokiego namysłu. Photo: Maria Emelianova/Chess.com.

Praggnanandhaa, Nihal oraz Abdusattorov przekroczyli już 2600, więc nasuwa się pytanie, czy uda im się osiągnąć pułap 2700. Moim zdaniem tak, jest to kwestią czasu. Wiem, że Praggnanandhaa oraz Nihal (z którymi prawie spotkałam się podczas obozów szkoleniowych w Europie) mają talent i potrzebne predyspozycje, a także odpowiednie zaplecze. Oczywiście nie oznacza to, że niżej oceniam szanse Abdusattorova, po prostu mam mniejszą wiedzę na temat jego treningu.

Inni potencjalni Mistrzowie Świata 

Oprócz, opisanych powyżej, oczywistych faworytów do zdobycia mistrzowskiego tytułu w ciągu kolejnych lat, jest obecnie więcej utalentowanych juniorów, przed którymi będzie w przyszłości drżeć światowa czołówka. Dommaraju Gukesh (Indie), który ma 14 lat, jest drugim najmłodszym arcymistrzem w historii szachów (po Karjakinie). Mając ranking 2563, jest na dobrej drodze, aby przekroczyć granicę 2600 jeszcze przed swoimi piętnastymi urodzinami, a potem celować w 2700. Podobnie Javokhir Sindarov (Uzbekistan), który ma 15 lat i może się pochwalić rankingiem 2557. Kolejnym talentem z Indii jest Raunak Sadhwani - 14 lat i ranking 2545.

Kiedy popatrzymy na wykresu wzrostu rankingu tych trzech młodzieńców, dostrzeżemy sporo podobieństw albo do Praggnanandhaa czy Nihala albo do Abdusattorova.

Wykres 4: Zmiany rankingu Dommaraju Gukesha.

W tym przypadku również widzimy wypłaszczenie, o którym wspomniałam wcześniej.

Wykres 5: Zmiany rankingu Javokhira Sindarova.

Progres Sindarova przypomina ten, który widzieliśmy u Abdusattoriva. Widać, że Sindarov także zalicza znaczące wahania rankingu.

Wykres 6: Zmiany rankingu Raunaka Sadhwaniego.

W przypadku Sadhwaniego można dostrzec podobieństwa do tego, co widzieliśmy u Praggnanandhaa. Ogólnie można śmiało założyć, że u wszystkich trzech graczy w niedługim czasie zaobserwujemy znaczący wzrost rankingu.

Cudowne dziecko, która zna każdy szachista

Teraz chcę porównać wymienionych wyżej młodzieńców do Mistrza Świata oraz jego rywala z ostatniego meczu o Mistrzostwo Świata.

Wykres 7: Zmiany rankingu Magnusa Carlsena.

Carlsen skończył 15 lat w listopadzie 2005. Jest to mniej więcej wiek, w jakim są teraz Praggnanandhaa, Nihal i Abdusattorov i na podstawie porównania wykresów ich rankingów z wykresem rankingu Carlsena, możemy wysnuć pewne wnioski. W styczniu 2006 Carlsen miał ranking ponad 2600, a w październiku 2006 - już 2698, czyli prawie 2700. Carlsen jest oczywiście aktualnym Mistrzem Świata i być może najwybitniejszym szachistą w historii, ale jeśli chodzi o rankingowe kamienie milowe, powiedziałabym, że nasi trzej bohaterowie są na dobrej drodze, aby osiągnąć kiedyś poziom Norwega.

Historia stabilnego wzrostu

Widzimy, że zarówno w przypadku Carlsena, jak i Caruany, odpowiednio rok lub dwa lata po osiągnięciu pułapu 2600 były kluczowe, co pokazują wykresy ich rankingu. Podczas gdy Carlsen parł naprzód w zastraszającym tempie, Fabiano krok po kroku zmierzał ku 2700 przez 2 lata od momentu, kiedy uzyskał ranking 2620 w kwietniu 2008. Miał wtedy 16 lat.

Wykres 8: Zmiany rankingu Fabiano Caruany.

Jak już wspomniałam, Fabiano nie doszedł do swojego poziomu (2800) od razu, ale progresował stopniowo od 2012 roku.

Jeśli weźmiemy pod uwagę 5 graczy, o których pisałam do tej pory najwięcej: Praggnanandhaa, Nihal oraz Abdusattorov jako przyszli mistrzowie, a także Caruana i Carlsen, jako obecni potentaci, możemy przewidzieć, jak będą kształtować się rankingi naszych młodych bohaterów w najbliższych latach.

Wykres 9. Projekcja rankingu w oparciu o wiek.

W tej analizie założyłam logarytmiczną linię najlepszej formy, porównując ją z korespondującą wartością R²  każdej linii. I nawet jeśli założymy, że Praggnanandhaa, Nihal oraz Abdusattorov osiągną bardzo wysokie rankingi, niekoniecznie musi to wystarczyć, aby którykolwiek z nich został Mistrzem Świata. Z drugiej strony, w analizie nie uwzględniłam potencjalnych czynników ludzkich, takich jak przerwanie kariery szachowej w pewnym wieku lub innych możliwych zaburzeń trendu.

Obserwacja postępów trójki Praggnanandhaa, Nihal i Abdusattorov będzie kluczowa w nadchodzących miesiącach, kiedy turnieje znowu zaczną być rozgrywane w tradycyjnej formie. Brak możliwości gry przez kilka miesięcy może być nie lada problemem w przypadku młodych zawodników, którzy są przyzwyczajeni do regularnej gry w turniejach. Jednak wydaje mi się, że wszyscy z niecierpliwością czekamy na to, co się wydarzy z ich rankingami po zakończeniu światowego lockdownu, ale także jakie nowe umiejętności dołożyli przez ten czas do swojego repertuaru.